مقاله رایگان درباره طبقه‌بندی فنون تصمیمگیری بر اساس معیار تصمیمگیری و طبقه‌بندی فنون تصمیمگیری با توجه به نوع مدلسازی
Widget not in any sidebars
2-28- تصمیم گیری چند معیاره
تصمیم گیری
تصمیم گیری به عنوان بخش جدایی ناپذیری در ادبیات مدیریت مطرح است. افرادی چون سایمون و دراکر مدیریت را مترادف با تصمیم گیری می دانند. در آغاز به دلیل نگرش خاص دیدگاه کلاسیک در مدیریت، تصمیم گیری تنها حق مدیر دانسته می شد. اما از دهه 1950 به بعد تحقیقاتی در زمینه جنبه های رفتاری، ماهیت تصمیم، تئوریها و فرآیند تصمیم انجام گرفت که این نگرش را دگرگون ساخت. از سوی دیگر مباحث آمار، ریاضی و مدل های کمی نیز به عنوان ابزار مفیدی برای اتخاذ تصمیم مطرح گردید مدلهای بهینه سازی از دوران نهضت صنعتی در جهان و بخصوص از زمان جنگ دوم جهانی همواره مورد توجه ریاضیدانان و دست اندرکاران صنعت بوده است. اما توجه محققین در دهه های اخیر معطوف به مدلهای چند معیاره (MCDM) برای تصمیم گیریهای پیچیده گردیده است محققین زیادی مدل های تصمیم گیری با معیارهای چندگانه را مورد بررسی قرارداده اند.درادبیات موضوع مدلهای تصمیم گیری با معیارهای چندگانه از اصطلاحات مشخصه ها، اهداف، آرمانها و معیارها زیاد استفاده شده است. بطور کلی در تصمیم گیریهای چند معیاره بجای استفاده از یک معیار سنجش از چندین معیار سنجش ممکن است استفاده گردد.( کتابی، 1384)
تصمیمگیری، فرآیند یافتن بهترین موقعیت در بین گزینههای موجود است. تقریباً در بیشتر مسائل تصمیم گیری به علت وجود معیارهای متعدد، تصمیمگیرنده از نظر میزان اطمینان به نتایج حاصل از راهکارهای مختلف اخذ تصمیم، دچار مشکل میشود. از این رو در اکثر مسائل، تصمیمگیرنده میخواهد به بیش از یک هدف در راستای انتخاب نحوه اجرای فعالیتها، دست یابد.
بدین ترتیب می‌توان مسائل تصمیمگیری را از دیدگاه دیگری تحت عنوان تصمیمگیری چند معیاره (MCDM) مورد بررسی قرارداد. مدل های موجود در تصمیم گیری چند معیاره در دو دسته کلی مدل های چند هدفه(MODM) و مدل های چندشاخصه(MADM)، طبقه بندی می گردند. به طوری که مدلهای چند هدفه در مسائل طراحی و مدلهای چند شاخصه برای انتخاب گزینه برتر استفاده می گردند.
روشهای تصمیم گیری چند معیاره دارای اهمیت می باشند، زیرا به طور همزمان چندین معیار کمی و کیفی مختلف و حتی متناقض را در کنار یکدیگر برای تصمیم گیری مطرح می سازند.
2-29- طبقه‌بندی فنون تصمیمگیری با توجه به نوع مدلسازی
فنون تصمیمگیری با توجه به نوع مدلسازی به فنون تصمیمگیری سخت و نرم و ترکیبی قابل تقسیم می‌باشند.
فنون تصمیمگیری سخت: فنونی هستند که تعریف مدل در آن‌ها بر اساس دستگاه ریاضی انجام می‌گیرد.
فنون تصمیمگیری نرم: به فنونی اطلاق میشود که مدل در آن‌ها یک جدول توافقی است. به عبارت دیگر مدل در آن‌ها یک ماتریس Mxn است.
مدلهای ترکیبی: مدل‌هایی هستند که از ترکیب فنون سخت و نرم شکل می‌گیرند.
2-30- طبقه‌بندی فنون تصمیمگیری بر اساس معیار تصمیمگیری
فنون تصمیم گیری تک‌معیاره: فنونی هستند که ارزیابی گزینه‌ها برای انتخاب بهترین راه‌حل بر اساس یک معیار صورت می‌گیرد، مانند برنامه‌ریزی خطی.
فنون تصمیمگیری چندمعیاره: در دو دهه‌ی اخیر توجه محققین به این مدل‌ها در تصمیم گیریهای پیچیده بوده است. در این گونه تصمیم‌گیری‌ها چندین معیار که گاه با هم متضاد هستند، در نظر گرفته می‌شوند که در زندگی روزمره نیز به طور مرتب اتفاق می‌افتند. (آذر و رجب‌زاده، 1381)
تصمیمگیری چند هدفه: تکنیک‌هایی هستند که معیار در آن‌ها در قالب توابع ریاضی معرفی میشود و از نوع پیوسته است.
در این مدلهای تصمیمگیری چندین هدف به طور همزمان جهت بهینه شدن مورد توجه قرار می‌گیرند، بهترین تکنیک تصمیمگیری چند هدفه، برنامه‌ریزی آرمانی است که اولین بار توسط چارنز و کوپر ارایه شده است. (آذر و رجب‌زاده، 1381)
* تصمیمگیری چند شاخصه
نوعی از فنون تصمیمگیری هستند که معیار در آن‌ها در فرم گسسته و مقوله‌بندی شده معرفی می‌شوند. در این مدل‌ها، انتخاب یک گزینه از بین گزینههای موجود مد نظر است. در یک تعریف کلی تصمیمگیری چند شاخصه به تصمیمات خاصی (از نوع ترجیهی) مانند ارزیابی، اولویت‌گذاری و یا انتخاب از بین گزینههای موجود که باید بین چند شاخص متضاد انجام شود، اطلاق می‌گردد. «آذر و رجب‌زاده، 1381» معتقدند انواع مختلفی از مسایل MADM وجود دارند که تمامی آن‌ها در خصوصیات زیر مشترکند:
* گزینه‌ها
در این مسایل تعدادی مشخص گزینه باید مورد بررسی قرار گرفته و در مورد آن‌ها اولویت‌گذاری، انتخاب و یا رتبه‌بندی صورت گیرد، تعداد گزینههای مورد نظر می‌تواند محدود و یا خیلی زیاد باشد. برای مثال یک تولید کننده خودرو ممکن است فقط چند گزینه‌ی محدود برای انتخاب محل تولید اتومبیل داشته باشد، ولی یک دانشگاه درجه یک انتخاب دانشجوی خود را از بین فراوان متقاضی می‌تواند انجام دهد. گاهی به جای گزینه مترادف‌های آن مانند انتخاب، استراتژی، اقدام، کاندیدا و غیره به کار می‌رود.
* شاخصه‌های چند گانه
تصمیم گیری
تصمیم گیری به عنوان بخش جدایی ناپذیری در ادبیات مدیریت مطرح است. افرادی چون سایمون و دراکر مدیریت را مترادف با تصمیم گیری می دانند. در آغاز به دلیل نگرش خاص دیدگاه کلاسیک در مدیریت، تصمیم گیری تنها حق مدیر دانسته می شد. اما از دهه 1950 به بعد تحقیقاتی در زمینه جنبه های رفتاری، ماهیت تصمیم، تئوریها و فرآیند تصمیم انجام گرفت که این نگرش را دگرگون ساخت. از سوی دیگر مباحث آمار، ریاضی و مدل های کمی نیز به عنوان ابزار مفیدی برای اتخاذ تصمیم مطرح گردید مدلهای بهینه سازی از دوران نهضت صنعتی در جهان و بخصوص از زمان جنگ دوم جهانی همواره مورد توجه ریاضیدانان و دست اندرکاران صنعت بوده است. اما توجه محققین در دهه های اخیر معطوف به مدلهای چند معیاره (MCDM) برای تصمیم گیریهای پیچیده گردیده است محققین زیادی مدل های تصمیم گیری با معیارهای چندگانه را مورد بررسی قرارداده اند.درادبیات موضوع مدلهای تصمیم گیری با معیارهای چندگانه از اصطلاحات مشخصه ها، اهداف، آرمانها و معیارها زیاد استفاده شده است. بطور کلی در تصمیم گیریهای چند معیاره بجای استفاده از یک معیار سنجش از چندین معیار سنجش ممکن است استفاده گردد.( کتابی، 1384)
تصمیمگیری، فرآیند یافتن بهترین موقعیت در بین گزینههای موجود است. تقریباً در بیشتر مسائل تصمیم گیری به علت وجود معیارهای متعدد، تصمیمگیرنده از نظر میزان اطمینان به نتایج حاصل از راهکارهای مختلف اخذ تصمیم، دچار مشکل میشود. از این رو در اکثر مسائل، تصمیمگیرنده میخواهد به بیش از یک هدف در راستای انتخاب نحوه اجرای فعالیتها، دست یابد.
بدین ترتیب می‌توان مسائل تصمیمگیری را از دیدگاه دیگری تحت عنوان تصمیمگیری چند معیاره (MCDM) مورد بررسی قرارداد. مدل های موجود در تصمیم گیری چند معیاره در دو دسته کلی مدل های چند هدفه(MODM) و مدل های چندشاخصه(MADM)، طبقه بندی می گردند. به طوری که مدلهای چند هدفه در مسائل طراحی و مدلهای چند شاخصه برای انتخاب گزینه برتر استفاده می گردند.
روشهای تصمیم گیری چند معیاره دارای اهمیت می باشند، زیرا به طور همزمان چندین معیار کمی و کیفی مختلف و حتی متناقض را در کنار یکدیگر برای تصمیم گیری مطرح می سازند.
2-29- طبقه‌بندی فنون تصمیمگیری با توجه به نوع مدلسازی
فنون تصمیمگیری با توجه به نوع مدلسازی به فنون تصمیمگیری سخت و نرم و ترکیبی قابل تقسیم می‌باشند.
فنون تصمیمگیری سخت: فنونی هستند که تعریف مدل در آن‌ها بر اساس دستگاه ریاضی انجام می‌گیرد.
فنون تصمیمگیری نرم: به فنونی اطلاق میشود که مدل در آن‌ها یک جدول توافقی است. به عبارت دیگر مدل در آن‌ها یک ماتریس Mxn است.
مدلهای ترکیبی: مدل‌هایی هستند که از ترکیب فنون سخت و نرم شکل می‌گیرند.
2-30- طبقه‌بندی فنون تصمیمگیری بر اساس معیار تصمیمگیری
فنون تصمیم گیری تک‌معیاره: فنونی هستند که ارزیابی گزینه‌ها برای انتخاب بهترین راه‌حل بر اساس یک معیار صورت می‌گیرد، مانند برنامه‌ریزی خطی.
فنون تصمیمگیری چندمعیاره: در دو دهه‌ی اخیر توجه محققین به این مدل‌ها در تصمیم گیریهای پیچیده بوده است. در این گونه تصمیم‌گیری‌ها چندین معیار که گاه با هم متضاد هستند، در نظر گرفته می‌شوند که در زندگی روزمره نیز به طور مرتب اتفاق می‌افتند. (آذر و رجب‌زاده، 1381)
تصمیمگیری چند هدفه: تکنیک‌هایی هستند که معیار در آن‌ها در قالب توابع ریاضی معرفی میشود و از نوع پیوسته است.
در این مدلهای تصمیمگیری چندین هدف به طور همزمان جهت بهینه شدن مورد توجه قرار می‌گیرند، بهترین تکنیک تصمیمگیری چند هدفه، برنامه‌ریزی آرمانی است که اولین بار توسط چارنز و کوپر ارایه شده است. (آذر و رجب‌زاده، 1381)
* تصمیمگیری چند شاخصه
نوعی از فنون تصمیمگیری هستند که معیار در آن‌ها در فرم گسسته و مقوله‌بندی شده معرفی می‌شوند. در این مدل‌ها، انتخاب یک گزینه از بین گزینههای موجود مد نظر است. در یک تعریف کلی تصمیمگیری چند شاخصه به تصمیمات خاصی (از نوع ترجیهی) مانند ارزیابی، اولویت‌گذاری و یا انتخاب از بین گزینههای موجود که باید بین چند شاخص متضاد انجام شود، اطلاق می‌گردد. «آذر و رجب‌زاده، 1381» معتقدند انواع مختلفی از مسایل MADM وجود دارند که تمامی آن‌ها در خصوصیات زیر مشترکند:
* گزینه‌ها
در این مسایل تعدادی مشخص گزینه باید مورد بررسی قرار گرفته و در مورد آن‌ها اولویت‌گذاری، انتخاب و یا رتبه‌بندی صورت گیرد، تعداد گزینههای مورد نظر می‌تواند محدود و یا خیلی زیاد باشد. برای مثال یک تولید کننده خودرو ممکن است فقط چند گزینه‌ی محدود برای انتخاب محل تولید اتومبیل داشته باشد، ولی یک دانشگاه درجه یک انتخاب دانشجوی خود را از بین فراوان متقاضی می‌تواند انجام دهد. گاهی به جای گزینه مترادف‌های آن مانند انتخاب، استراتژی، اقدام، کاندیدا و غیره به کار می‌رود.
* شاخصه‌های چند گانه
