پایان نامه ها

…………………………………………..
36
2-9 حیطه روانی حرکتی ………………………………………………………………………………………..
37
2-10 حافظه ……………………………………………………………………………………………………………
37
2-11 هوش …………………………………………………………………………………………………………….
40
2-12 نظریه سه وجهی هوش استرنبرگ ………………………………………………………………
41
2-13 نظریه هوش گاردنر………………………………………………………………………………………..
42
2-14 هوش از نظر پیاژه ……………………………………………………………………………………….
44
2-15 فراشناخت …………………………………………………………………………………………………….
46
2-16 حیطه عواطف و نگرش ها …………………………………………………………………………….
47
2-17 علایق دانش آموزان ………………………………………………………………………………………
48
2-18 انگیزش …………………………………………………………………………………………………………
49
2-19 خود پنداره ……………………………………………………………………………………………………
50
2-20 مهارت های حرکتی ……………………………………………………………………………………..
51
2-20-1 ویژگی های مهارتهای حرکتی ………………………………………………………………..
52
2-21یادگیری فعال …………………………………………………………………………………………..
53
2-22 کارکرد مغز……………………………………………………………………………………………………
55
2-22-1 یادگیری و پردازش اطلاعات نیمکره چپ و راست مغز……………………………
57
2-23 موسیقی چیست؟ …………………………………………………………………………………………
60
2-23-1 نظریه های مربوط به موسیقی………………………………………………………………….
63
2-23-2 تاریخ موسیقی در ایران …………………………………………………………………………..
64
2-23-3 متقدمان موسیقی در ایران ………………………………………………………………………
66
2-23-4 وضعیت کنونی آموزش موسیقی در ایران ……………………………………………….
68
2-23-5 آموزش موسیقی در دانمارک …………………………………………………………………..
69
2-23-6 آموزش موسیقی در ژاپن ………………………………………………………………………….
70
2-23-7 معرفی روش آموزش سوزوکی …………………………………………………………………
72
2-23-8 مبانی اساسی موسیقی …………………………………………………………………………….
73
2-23-9 نقش آموزش موسیقی ……………………………………………………………………………..
76
2-23-10 اثر آموزش موسیقی بر رشد شناختی ……………………………………………………
77
2-23-11 موسیقی و مغز انسان …………………………………………………………………………….
79
2-24 حس آمیزی ………………………………………………………………………………………………….
82
2-25 کودک و درک مفاهیم موسیقی …………………………………………………………………
84
2-26 آموزش موسیقی و تأثیر آن بر پیشرفت تحصیلی……………………………………….
85
2-27 موسیقی،مهارت خواندن و رشد زبان ………………………………………………………….
88
2-28 آموزش موسیقی و استدلال فضایی ……………………………………………………………..
89
2-29 نظام های نمادی و موسیقی ………………………………………………………………………..
91
2-30 گرایش ذاتی انسان به موسیقی ……………………………………………………………………
93
2-31 نقش موسیقی از نظر پرورش ……………………………………………………………………….
94
2-32 موسیقی و حرکات بدن ………………………………………………………………………………..
97
2-33 سیستم آموزش بدنی ……………………………………………………………………………………
98
2-34 اصول اجرای موسیقی …………………………………………………………………………………..
99
2-35 مراحل پنجگانه دایره اجرا ……………………………………………………………………………
100
2-36 مروری بر پژوهش های انجام شده درباره اثرات موسیقی …………………………..
101
2-36-1 پژوهش های انجام شده در خارج از ایران……………………………………………….
101
2-36-2 پژوهش های انجام شده در داخل ایران……………………………………………………
103
2-37 خلاصه دانش موجود …………………………………………………………………………………….
106

فصل سوم – روش پژوهش

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….
3-1 روش پژوهش …………………………………………………………………………………………………..
110
110
3-2 جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………..
110
3-3 حجم نمونه …………………………………………………………………………………………………….
111
3-4 روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………
111
3-5 ابزار اندازه گیری ……………………………………………………………………………………………..
111
3-6 روش گرد آوری داده ها …………………………………………………………………………………..
118
3-7 روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………….
120

فصل چهارم – یافته های پژوهش

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………….
4-1 یافته های توصیفی …………………………………………………………………………………………
122
122
4-2 یافته های استنباطی …………………..
…………………………………………………………………..
131
4-3 فرضیه یکم ………………………………………………………………………………………………………
131

فصل پنجم – بحث و نتیجه گیری

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………
135
5-1 خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………………….
135
5-2بحث ونتیجه گیری…………………………………………………………………………………………..
5-3 محدودیت ها…………………………………………………………………………………………………..
136
141
5-4 پیشنهادها ……………………………………………………………………………………………………..
142
5-5 پیشنهادهای کاربردی…………………………………………………………………………………….
فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………………….
143
144
فهرست منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………..
150
ضمائم……………………………………………………………………………………………………………………..
152

فهرست جداول
عنوان
صفحه
جدول 4-1 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک جنسیت………………………………………………………………..
122
جدول 4-2 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک سن……………………………………………………………………….
123
جدول4-3 میانگین وانحراف استاندارد مدت آموزش موسیقی ……………………………………………………….
123
جدول 4-4 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک تحصیلات پدر………………………………………………………
124
جدول4-5 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک تحصیلات مادر………………………………………………………
124
جدول4-6 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک شغل پدر………………………………………………………………..
125
جدول4-7 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک شغل مادر……………………………………………………………….
126
جدول4-8 توزیع فراوانی آزمودنی ها به تفکیک درآمد خانواده…………………………………………………………
126
جدول4-9 توصیف بهره هوشی آزمودنی ها……………………………………………………………………………………….
127
جدول4-10 میانگین وانحراف استاندارد کودکان درخرده مقیاس های وکسلر………………………………….
128
جدول4-11 ماتریس همبستگی بین متغیرهای پژوهش…………………………………………………………………….
129
جدول4-12 محاسبات آزمون مجذور کای به تفکیک جنس،سن و…دردانش آموزان ………………………
130
جدول4-13 خلاصه آزمون t جهت مقایسه هوش بهر دانش آموزان ………………………………………………….
جدول4-14 خلاصه آزمون

امل قانونی
1- قوانین ومقررات(دست وپاگیر، غیر شفاف ومتغیر و…) تجاری، گمرکی، ارزی در کشور.
2-پر هزینه و زمان بر بودن سیستم رسمی واردات و صادرات کالا در کشور.
3- وجود برخی انحصارات دولتی و نهادها در نظام صادرات و واردات.
4- سقف بالای تعرفه گمرکی بعضی ازکالاهای وارداتی.
5- ناکارآمدی قوانین سیستم حمل ونقل کالا در کشور. (همان، ص129)
2-3-12-5) عوامل فرهنگی و اجتماعی
1- حاکمیت فرهنگ دلالی و واسطه گری در کشور.
2- ارزش تلقی شدن مصرف محصولات لوکس خارجی در جامعه(تجمل گرایی).
3-کاهش انگیزه ادامه تحصیل در جوانان بعضی از روستاها و شهرهای مرزی.
4- عدم تناسب انگیزه با هدف در نیروهای مبارزه کننده و نبود عزم و انگیزه ملی در امر مبارزه.
(همان، ص129)

2-3-12-6) جمع بندی کلی
علل قاچاق کالادر نمودار 2-5 خلاصه شده است. ملاحظه می شود که میزان درون گرایی سیاست های بازرگانی کشور، به دلیل ومسائل مختلف از سال1360، مسئله تقاضا و افزایش آن، قدرت و رانت، میزان خطر پذیری اندک قاچاق ، قاچاق قانونی و شبه قاچاق، و مسئله وضعیت جغرافیایی کشور- که از هر سو به راحتی می توان کالا به آن وارد کرد- از عوامل تأثیر گذار است و با اضافه شدن عوامل جانبی میزان قاچاق در کشور افزایش می یابد..

نمودار2-5 نمودارعلت و معلولی، معروف به نموداراستخوان ماهی (ایشیکاوا).(مؤذن جامی،1384،ص26).
2-3-13) شاخص های پژوهش
شاخص های مرتبط با این پژوهش که جزء متغیرهای مستقل بوده و مورد بررسی قرار خواهند گرفت عبارتند از: 1- قوانین ومقررات مرتبط با قاچاق کالا،2- تجهیزات، و3- منابع انسانی که به تشریح هر یک از آنها در این بحث خواهیم پرداخت.
کشورما، علاوه بر رو به رو بودن با حجم گستره ای از قاچاق کالا، به ویژه پس ازانقلاب اسلامی، در مقابله با قاچاق کالا- به تناسب هزینه و امکاناتی که صرف کرده- چندان موفق نبوده است. شاهد این مدعا افزایش حجم قاچاق در سال های اخیر است. از این رو بررسی علل و عوامل موفق نبودن در این باب از ضروریات مهم است. آسیب شناسی مقابله جمهوری اسلامی ایران با قاچاق کالا این فرصت را فراهم خواهد ساخت که در نگرش به قاچاق و نیز در طرح ها وبرنامه ها و شیوه ها تجدید نظر شود. برای این آسیب شناسی باید به چهار محور اساسی توجه کرد. 1-آسیب شناسی قوانین و مقررات جاری،2-آسیب شناسی نظارت گمرکی،3-آسیب شناسی نظارت انتظامی،4-آسیب شناسی برخورد قضایی که در اینجا بندهای 1و4 را مورد بررسی قرارخواهیم داد.
2-3-14) آسیب شناسی قوانین و مقررات تجاری
در اولین قدم باید به آسیب شناسی قوانین و مقررات تجاری پرداخت. قانون مرزِ میانِ مجاز و ممنوع را رسم می کند و مقرراتِ تجاری تشریفاتِ اداریِ اقداماتِ دولت و بخش خصوصی را مشخص می کند برخی از کارشناسان یکی از مشکلات کنونی مقابله با قاچاق کالا درکشور را نبودِ قانون جامع مبارزه با قاچاق کالا می دانند، قانونی که علاوه بر به روز بودن مانعِ برداشت های سلیقه ای افراد هم شود. در این جا به پاره ای از مشکلات در حوزه قوانین و مقررات تجاری فعلی اشاره می شود. (سیف، 1387،ص153)
2-2-14- 1- آشنایی با قوانین و مقررات مبارزه با قاچاق کالا
شناخت کامل ودقیق مقررات درحوزه ماموریتی مسلماًً مطلوب است، اما به جهت تعدد وگستردگی مقررات مبارزه با قاچاق که ناشی از تنوع کالاهای قاچاق، مصادیق جرم وتعدد سازمانهای متولی در امر مبارزه با قاچاق می باشد کاملاًً دشوار است. لیکن آشنایی اجمالی ماموران با مقررات مربوطه، یاری گر آنان در مبارزه خواهد بود. در اینجا تعدادی از مهمترین مقررات جاری که کاربرد اساسی در ماموریت دارد، مورد بحث قرار خواهد گرفت.

2-3-14-1-1- قانون نحوه اعمال تعزیرات حکومتی راجع به قاچاق کالا و ارز وآیین نامه اجرایی آن
این قانون که در سال1374 به تصویت مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید، شامل 10 ماده بوده وبطور مستقیم جایگزین قانون خاصی نشده ودرکنار سایر مقررات، وضعیت جدیدی برای مجازات قاچاقچیان ایجاد نمود. ویژگیهای عمده این قانون به شرح ذیل می باشد:
1) اعمال مجازات ضبط کالا برای مرتکبین قاچاقی که ارزش اموال کشف شده از آنان معادل ده میلیون ریال یا کمتر از آن باشد.
2) اعمال مجازات ضبط کالا به همراه تعیین حداقل 2برابر جریمه براساس ارزش کالای مکشوفه وعنداللزوم حبس به تشخیص قاضی برای اموال قاچاق بالاتر از ده میلیون ریال.
3)جرم تلقی شدن حمل کالای قاچاق و مجازات حامل تا 2برابر ارزش کالای مکشوفه.
4)رسیدگی به پرونده ها در مراجع قضایی ظرف مدت یکماه و ارجاع پرونده های رسیدگی نشده در مدت تعیین شده فوق به سازمان تعزیرات حکومتی.
5)50 درصد از کلیه وجوه حاصل ازمبارزه با جرایم قاچاق به سازمان کاشف اختصاص می یابد تا در امر تقویت وتجهیز وپرداخت پاداش هزینه شود.(شجیعی گیسور،1386ص 33-32).
2-3-14-1-2- قانون مجازات مرتکبین قاچاق
این قانون در سال29/12/1312 به صورت مجموعه کاملی به تصویب رسیدکه جزء کامل ترین قوانین محسوب می شد ولی امروزه بعضی از مقررات آن نسخ شده است. اصلاحیه بعدی آن 29/12/1353 و اصلاح ماده 1 این قانون در تاریخ 12/11/73 انجام گرفته که مهمترین نکات این قانون که هم اکنون استناد دارد، به شرح زیر می باشد: (سایت گمرک ج .ا. ا. ایران)
1) شروع به جرم قاچاق در ماده 2 قابل مجازات دانسته شده ومرتکب به نصف مجازات جریمه نقدی و2 ماه تا یک سال حبس محکوم می شود. اموال مکشوفه نیز به نفع دول
ت ضبط می شود.
2) در ماده 16آن دسته ازماموران دولتی که اقدام به قاچاق نموده یا به نحوی مشارکت یا معاونت در وقوع جرم دانسته یا از تعقیب مرتکبان خودداری نمایند، درحکم مختلس محسوب شده اند.
3) در ماده 17 برای آن دسته از مامورانی که بر خلاف واقع کسی را متهم به ارتکاب قاچاق نموده و موجبات مزاحمت را فراهم نموده باشند، مجازات انفصال دائم یا موقت وجبران خسارت وارده پیش بینی شده است. (همان، ص33)

2-3-14-1-3- قانون امور گمرکی وآیین نامه اجرایی آن
این قانون مصوب سال 1350 بوده و اصلاحیه جدید آن در تاریخ 7/6/1390 مصوبه مجلس شورای اسلامی ایران که مشتمل بر 165 ماده می باشد. همچنین آیین نامه اجرایی آن در تاریخ 6/12/91 جلسه هیأت وزیران مشتمل بر 221 ماده اصلاح ومصوب گردید. (سایت گمرک ج .ا. ا. ایران).
عمده مخاطب آن برای اجراء، گمرک می باشد. در ماده 29 این قانون، ده مورد از مصادیق قاچاق در مبادی رسمی بیان شده است و در ماده 30 این قانون در تکمیل مجازات آن دسته از قاچاقچیانی که دارای کارت بازرگانی می باشند مقرر داشته ،کارت بازرگانی آنان ابطال واز عضویت در اتاق بازرگانی به صورت دائم یا موقت محروم شوند. (همان،ص 33)
2-3-14-1-4- قانون مجازات اخلالگران در نظام کشور
این قانون شامل دو ماده وهشت تبصره می باشد که در تاریخ 19/9/1369 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است. در این قانون، آن دسته از فعالیت های قاچاق که موجب اخلال در نظام پولی و بانکی کشور شده و با قصد ضربه زدن به نظام جمهوری اسلامی ایران یا به قصد مقابله با نظام انجام شده باشد، مشمول مجازاتهای تعیین شده برای مسفدین فی الارض یا اگر در این حد نباشد، مشمول مجازات حبس از پنج تا بیست سال می شود. (همان، ص34-33)
2-3-14-1-5- قانون شمول اجرای قانون نحوه اجرای اصل 49 قانون اساسی در مورد ثروت های ناشی از احتکار وگرانفروشی وقاچاق
قانون فوق شامل یک ماده واحده وچهار تبصره بوده که در 29/12/1386 به تصویب مجلس رسیده است. در این قانون، به دادگاههای اجرای اصل49 قانون اساسی اختیار داده شده است تا ثروت قاچاقچیان ، گرانفروشان و… را مورد بررسی دقیق قرار داده، ثروت هایی را که برخلاف ضوابط تحصیل شده یا در نتیجه فعالیت مجرمانه به دست آمده را به نفع دولت ضبط نماید. (همان،ص34).
2-3-14-1-6- قوانین ومقرات بودجه راجع به مبارزه با قاچاق کالا و ارز
هر سال در پایان سال قبل توسط دولت تهیه و پس از تصویت مجلس شورای اسلامی اجراء می گردد. هر چند این قانون عمدتاًً درمورد بودجه کل کشور و موارد مصرف آن است، ولی به دفعات مشاهده شده که برای سایر موضوعاتی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم با بودجه کشور مرتبط می باشند، مقرراتی وضع شده است. از جمله موضوعاتی که هر از چند گاه در قانون بودجه مورد اشاره قرار گرفته است، مبارزه با قاچاق کالا و ارز می باشد. با توجه به اینکه مصوبات قانون بودجه در زمینه مبارزه با قاچاق کالاو ارز همواره منشاء تحولاتی بوده است، در این قسمت مهمترین مصوبات مزبور بیان می شود. (همان، ص34).
قانون بودجه سال 83 : در جزء3 بند وتبصره 19 این قانون ، موضع جرم قاچاق بدین صورت آمده است: ((نگهداری، توزیع و حمل ونقل وفروش کالاهای خارجی که جنبه تجاری داشته واز طریق غیر مجاز وبدون پرداخت حقوق ورودی وارد کشور شود، ممنوع وقاچاق محسوب شده ومشمول مجازاتهای قوانین قاچاق کالا می گردد.)) (همان،ص34).
قانون بودجه سال 85 : بند ب تبصره 7 قانون بودجه ((به منظور حمایت از تولیدات داخلی و ورود کالا از مبادی قانونی وکمک به روان سازی تجارت رسمی و مبارزه با قاچاق کالا و ارز ، دولت مکلف است در سال 1385 با بهینه سازی و اصلاح مقررات، تسهیلات قانونی و بکارگیری کلیه امکانات اداری، قضایی وانتظامی کشور از ورود و خروج هر گونه کالا جز از طریق مبادی مجاز که گمرک جهت اجرای مقررات مربوطه در آنها حضور دارد، توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی(اعم از کشوری ، لشگری ، غیرانتفاعی ،خیریه ومانند آن) ممانعت بعمل آورده و اقدام به ورود یا خروج کالا برخلاف ترتیب فوق از مصادیق قاچاق بوده و با متخلفین برابر موازین قانونی برخورد خواهد شد. به منظور تشدید مبارزه با قاچاق کالا و پیشگیری از دخالت عوامل دولتی و مانند آن، آیین نامه اجرایی این جزء توسط ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالاوارز تهیه وبه تصویت هئیت وزیران می رسد.))
2-3-14-1-7- قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا وارز
این قانون که به صورت لایحه مبارزه با قاچاق کالا وارز از سوی دولت تهیه و به مجلس شورای اسلامی ارسال در تاریخ 11/11/1390 ارسال که برخی از مواد آن مورد ایراد شورای نگهبان واقع که نهایتاً قانون مذکور مشتمل بر 77 ماده ونه تبصره در جلسه علنی روز سه شنبه مورخ 3/10/92 مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 18/10/1392 به تأیید شورای نگهبان رسید. با این اوصاف جامع ترین قانون مبارزه با قاچاق کالا از سال 1312 تاکنون بوده و انتظار بازدارندگی و مبارزه هرچه بهتر با سودجویان و قاچاقچیان از آن می رود. (روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران،1392)

2-3-15- عناصر تشکیل دهنده جرم قاچاق کالا
بزه قاچاق کالا مانند جرائم از سه عنصر قانونی، مادی ومعنوی تشکیل شده که از آن به عناصر عمومی تعبیر شده است هرچند که برخی از صاحب نظران درکنار این عنصر عمومی معتقدند به برخی از عناصر اقتصادی از جمله عنصر مالی و عنصر شرطی در تحقق قاچاق می باشند.مع الوصوف به اختصار به بررسی عناصرتشکیل دهنده این جرم می پردازیم. .(احمدی، 1382،ص7)
2-3-15- 1- عنصر قانونی بزه قاچاق کالا
عنصر قانونی قاچاق د
ر حقوق ایران تاکنون به موجب قوانین مختلف و متعددی به منصه ظهور درآمده است. مقررات راجع به قاچاق کالا به صورت جامع و امروزی آن اولین بار در سال 1312 به موجب قانون مرتکبین قاچاق وضع گردید اما با توجه به گسترش و دگرگونی روشها و شیوه های قاچاق از آن زمان تاکنون بارها قوانین مربوطه دچار تحولات متعددی شده که آخرین آن در سال 1374 توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام با تصویب “قانون نحوه اعمال تعزیرات حکومتی راجع به قاچاق کالا وارز” ظهور نمود، در حال حاضر قانون اخیر توأم با قانون مجازات مرتکبین قاچاق مصوب 29/12/1312 به عنوان مهمترین و اصلی ترین عناصر قانونی جرم قاچاق محسوب می شوند. البته قوانین ومقررات دیگری نیز در برخی موارد درباره جرایم خاصی از قاچاق و یا نحوه ارتکاب آن سخن به میان آورده اند که باید این قوانین را هم به عنوان عناصر قانونی تکمیل جرم قاچاق لحاظ نمود اما از آنجایی که این

این طریق زمینه های عبرت برای انسان فراهم می آید.”
4- مواریث فرهنگی بر حسب قابلیت یا عدم قابلیت انتقال آنها بر دونوع هستند:
الف)مواریث فرهنگی غیرمنقول؛ شامل تپه ها، محوطه ها، بناها، کتیبه ها، نقش برجسته گورستانهای باستانی، شهرها و بافت شهری.
ب) مواریث فرهنگی منقول؛ شامل اشیای باستانی و تاریخی وهنری است که در گنجینه های ملی و شخصی نگهداری و به اشیای زیرخاکی و روی خاکی یا موروثی و هنری تقسیم می شوند.
(همان، صص27-29).
2-3-6-1-6- قاچاق اسلحه و مهمات و مواد ناریه
1- سلاح و مهمات عمدتاً از مرزهای غرب و شرق کشور بصورت قاچاق وارد می گردد. عمده اسلحه و مهمات مورد قاچاق بوسیله باندهای قاچاق مواد مخدر و یا اشرار خریداری و مورد استفاده قرارمی گیرد. و این اقدام زمینه ناامنی را درکشورگسترش می دهد. لذا تشدید روند مبارزه با قاچاق سلاح و مهمات در مبادی ورودی در مرزها از سوی ناجا امری ضروری است.
2- واردات اسلحه جنگی و شکاری، باروت، چاشنی، فشنگ، گلوله و سایر مهمات جنگی، دینامیت و مواد محترقه و منفجره ممنوع است مگر با موافقت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، چنانچه یک یا چند نفر بدون اجازه یکی از اشیاء مذکور را وارد یا خارج کنند حسب مورد به مجازاتهای مربوطه محکوم می شوند . (همان، ص30).
2-3-6-1-7- قاچاق پرندگان شکاری و وحوش کمیاب
1- سلامت محیط زیست یکی از شاخصهای کلان هر کشور محسوب می گردد. پرندگان شکاری و وحوش کمیاب معیار سلامت اکوسیستمهای طبیعی هستند. حضور و تعداد این موجودات در هر زیستگاهی نمود چگونگی چرخه حیات در آنجاست. زیستگاهی پویاتر و سالمتر است که کمتر دستخوش تغییر و تحولات انسانها قرارگرفته باشد واز تنوع گونه ای گیاهی و جانوری بیشتری برخوردار باشد. قاچاقچیان پرندگان شکاری و وحوش کمیاب علاوه بر ایجاد زیانهای مادّی نسل اینگونه حیوانات و پرندگان را به انقراض می کشانند. معمولاً خریداران این موجودات ساکنین عرب حوزه خلیج فارس و بعضی از افراد داخلی کشور می باشند. علاوه بر اینکه برخی از این موجودات را پس از صید و شکار “تاکسیدرمی” نموده و سپس ازکشور خارج می نمایند .
2- خرید و فر وش، تکثیر و پرورش، صدور و ورود حیوانات وحشی و اجزای آنها که غیر بومی ایران بوده و از خارج به کشور وارد شده ویا از قبل درکشور تکثیر و پرورش یافته اند با کسب پروانه و اجازه ازسازمان حفاظت محیط زیست مجاز می باشد. (همان، ص32).
2-3-6-1-8- قاچاق دارو
1- دارو یکی ازکالاهایی است که بعضی از انواع آن از جمله داروهای مخدرزا، محرک زا، تقویتی، تک نسخه ای برای بیماریهای خاص بصورت قاچاق و عمدتاً توسط مسافرین پروازهای خارجی و بعضا خدمه پروازهای خارجی وارد و بعضی از انواع داروهای معمولی ساخت داخل به کشورهای همسایه از جمله پاکستان و افغانستان قاچاق می گردد . ضمنا بعضی از اقلام داروهای حیوانی نیز بصورت قاچاق وارد کشور می گردد. همچنین کلیه فرآورده های تقویتی، تحریک کننده، ویتامینها و غیره که فهرست آنها توسط وزارت درمان وآموزش پزشکی اعلام و منتشر می گردد جزء اقلام دارویی است .
2- واردات، صادرات و خرید و فروش دارو بدون اخذ مجوز از وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی جرم محسوب می شود. ضمن ضبط داروهای مکشوفه به نفع دولت محل کار مرتکبین توسط وزارت بهداشت ودرمان و آموزش پزشکی تعطیل و به حبس تعزیری از شش ماه تا سه سال و پرداخت جریمه نقدی از پنج میلیون ریال تا صد میلیون ریال یا دو برابر قیمت داروهای مکشوفه (هرکدام که بیشتر باشد) محکوم خواهد شد . (همان، ص35)
2-3-6-2- قاچاق صادراتی و قاچاق وارداتی
قاچاق را از نظر ورود و خروج کالا از کشور می توان به دو قسمت قاچاق صادراتی و قاچاق وارداتی تقسیم کرد.
1- قاچاق صادراتی: قاچاق صادراتی برکالایی اطلاق می شود که بدون انجام گرفتن تشریفات گمرکی و بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی از کشور خارج شود .
2- قاچاق وارداتی: قاچاق وارداتی برکالایی اطلاق می شود که بدون انجام گرفتن تشریفات گمرکی و بدون پرداخت حقوق وعوارض گمرکی به کشور وارد شود. (سیف،1387،ص22)

2-3-7- مبادی عمده ورودی کالاهای قاچاق
کشور ایران با وسعتی بیش از6/1میلیون کیلومتر مربع در نیمه جنوبی منطقه معتدل شمالی از خط استوا و 44 درجه و02 دقیقه تا 63 درجه و20 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. میانگین ارتفاع آن بیش از 1200متر از سطح دریاست. پست ترین نقطه داخلی ایران با ارتفاع 56 متر در چاله لوت و بلندترین قله آن دماوند با ارتفاع 5610 متر در میان رشته کوه البرز قرار دارد. درکناره های جنوبی دریای خزر، ارتفاع زمین 28 متر پایین تر از سطح دریای آزاد است.کشور ایران از شمال به جمهوری ترکمنستان، دریای خزر، جمهوری آذربایجان و ارمنستان، از شرق به افغانستان و پاکستان، از جنوب به دریای عمان و خلیج فارس، و از غرب به عراق و ترکیه محدود است. استان های اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی و شمالی، گلستان جزء استانهای مرزی کشورند و استان های بوشهر و هرمزگان در جنوب و استان های مازندران و گیلان در شمال مرز آبی دارند.
جدول( 2-1) طول مرز های آبی و خاکی کشور با کشورهای همسایه
ردیف
نوع مرز
طول مرز
1
آبی جنوب
2043 کیلومتر (دریای عمان784- خلیج فارس 1259)
2
آبی شمال
657 کیلومتر
3
ایران – آذربایجان
759 کیلومتر
4
ایران – ارمنستان
48 کیلومتر
5
ایران
– ترکیه
511 کیلومتر
6
ایران – عراق
1609 کیلومتر
7
ایران – پاکستان
978کیلومتر
8
ایران – افغانستان
945 کیلومتر
9
ایران – ترکمنستان
1205 کیلومتر

ملاحظه می شود که کشور ایران بیش از 2700 کیلومتر مرز آبی، بیش از 2000 کیلومتر مرز با عراق و ترکیه وحدود4000کیلومتر مرز با کشورهای افغانستان و پاکستان و مرز شمالی با کشورهای تازه استقلال یافته آسیای میانه دارد. موقیعت جغرافیای کشور و داشتن هزاران کیلومتر مرز آبی و زمینی مشترک و همجواری با مناطق و کشورهای قاچاق خیز و تضاد منافع بیشتر کشورهای همسایه در برخورد با قاچاق کالا فعالیت های قاچاق را درکشور ما تشدیدکرده است.
درحال حاضر بخشی ازحجم قاچاق کالاها از مبادی مجاز و بخشی دیگر از مرزهای غیر مجاز وارد یا از کشور خارج می شود. همچنین بخش عمده کالاهای قاچاق از طریق مرزهای دریایی و بقیه از طریق مرزهای زمینی قاچاق می گردد. قاچاقچیان به علت کنترل شدید از راه های اصلی استفاد ه نمی کنند به همین لحاظ اکثر کالاهای قاچاق از مرزهای دریایی و یاکوهستان های صعب العبور وارد یا خارج می شوند.
– عمده ترین عوامل قاچاق کالا درکشور را از لحاظ جغرافیایی و ژئوپولیتیکی می توان به شرح ذیل دسته بندی کرد:
* وجود مرزهای طولانی زمینی و دریایی،
* نبود دولت های مقتدر در همسایگی کشورمان ،
* تغییر مرزهای جغرافیایی طی زمان و جدایی جبری بین اقوام،
* وجود معبرهای گوناگون در مرزهای آبی و خاکی از جمله مناطق آزاد، بازارچه های مرزی، ودیگر مبادی ورودی و خروجی که امکان نظارت گمرکی بر آنها وجود ندارد. (محمودی،1387،ص55- ص57).
2-3-7-1- مبادی رسمی و غیر رسمی
مبادی به دو دسته رسمی(گمرکی) و غیررسمی(غیر گمرکی) و خود مبادی رسمی نیز به دو دسته عام و ویژه تقسیم می شوند که در اینجا به شرح آنها می پردازیم: (اداره کل قوانین ریاست جمهوری، مصوب 26/12/1380).
2-3-7-1-1- مبادی گمرکی(رسمی): به مبادی ورودی وخروجی گفته می شود که گمرک جمهوری اسلامی ایران در آن حضور دارد و در مورد ورود و خروج کالا اعمال مقررات می نماید. (محمودی،1388،ص75).
2-3-7-1-1-1- مبادی رسمی ویژه: به مبادی اطلاق می شود که طبق قوانین و مقررات در اختیار سازمان های خاص اند، مانند: اسکله های ویژه نفتی ، محورهای رسمی تردد زمینی، فرودگاههای اختصاصی و نیز اسکله های تحت اختیار شیلات و نیروهای مسلح .
2-3-7-1- 1-2- مبادی رسمی عام: مناطقی است که گمرک جمهوری اسلامی ایران یا نمایندگی این دستگاه در آن مناطق حضور داشته باشد و نسبت به اعمال مقررات گمرکی اقدام کند، مانند بنادر، فرودگاههای بین المللی، مناطق آزاد تجاری- صنعتی، مناطق ویژه اقتصادی، و بازارچه های مرزی است. که گمرک در آنها مستقر است. درحال حاضر مبادی رسمی که از طریق آنها ورود و خروج کالا تحت عنوان کالای تجاری، مسافری، ملوانی، ورود موقت، صدور موقت، ترانزیت وکاپوتاژ صورت می گیرد به شرح ذیل می باشد:
1- گمرکات تجاری
این گمرکات در مرزهای دریایی، زمینی، هوایی مانند:گمرک شهیدرجایی بندرعباس، گمرک بازرگان ،گمرک مهرآباد، فرودگاه پیام در مورد ورود و خروج کالای تجاری اعم از واردات و صادرات، ترانزیت، ورود موقت اعمال مقررات می نماید.گمرکات مستقر در این مبادی برای کالای واردات قطعی، صادرات قطعی، واردات موقت و صادرات موقت و همچنین کالاهای خارجی که از قلمرو جمهوری اسلامی ایران عبور می کند پروانه مربوطه را صادر می نمایند. شیوه هایی که شبکه قاچاق به منظور ورود و خروج کالا بصورت قاچاق از گمرکات تجاری انجام می دهند معمولاً به شرح ذیل می باشد. (بندهای مشروحه زیر مصداق های قانونی قاچاق هستند)
بیرون بردن کالای تجاری ازگمرک بدون تسلیم اظهار نامه و پرداخت حقوق گمرکی وسود بازرگانی.
اظهار خلاف در مورد کالاها.
وجود کالای اظهار نشده درجوف کالاهای اظهار شده (جاسازی کالا درکالا).
اظهارکردن کالای مجاز تحت عنوان کالای مجاز دیگری که حقوق گمرکی و سود بازرگانی وعوارض آن کمتر است با نام دیگر و اسناد خلاف.
ترخیص کالا ازگمرکات با استفاده از شمول معافیت با تسلیم اظهارنامه خلاف و با اسناد خلاف واقع.
خارج نکردن کالاهایی که به عنوان ورود موقت وارد می گردد.
خارج نکردن کالاهایی که به عنوان ترانزیت خارجی وارد می گردد.
تعویض کالای ترانزیت خارجی یا برداشتن از آن.
اظهار خلاف و ارائه اسناد خلاف در مورد ترانزیت خارجی.
وارد نکردن کالاهایی که به عنوان صدور موقت از کشور خارج گردد. (محمودی،1388،ص76)
2- بازارچه های مرزی
واردات کالا به کشور از طریق مناطق آزاد، بازارچه های مرزی30، شرکتهای تعاونی مرز نشین، ملوانان، پیله وران، کارکنان شناورها، کالاهای وارد شده با لنج، و در نهایت توسط مسافران که به کشور وارد می شود غیر قانونی و قاچاق نیست ، بلکه به صورت کاملاً قانونی و بر اساس قوانین و مقررات صورت می گیرد. لیکن مسئله این است که از طرفی با وضع مقررات سخت گیرانه سعی می شود که از واردات کالاهای عمدتاً مصرفی و لوکس جلوگیری به عمل آید، ولی از طرف دیگر، با ایجاد مجراهای متعدد، راه برای واردات این گونه کالاها به کشور باز وهموار شده است. پس، درعمل می بینیم که قوانین و مقررات کشور طی سالهای گذشته به گونه ای وضع گردیده که ورود کالا از طریق متعارف عملاً دشوار صورت می گیرد. درعوض، راه های متعدد غیر متعارف برای واردات کالا ایجاد شده است. نتیجه این شده است که مردم به فکر واردات کالا از مناطق آزاد، بازارچه های
مرزی، و … می افتند.
بازارچه های مرزی، که با هدف بهبود معیشت مرزنشینان ورفع محرومیت از مناطق مرزی تشکیل شده بود، به تدریج از هدف اصلی خود دور شده و امروزه به مأمنی برای سرمایه داران و وارد کنندگان عمده کالا تبدیل شده است. بهره مرزنشینان از چنین تسهیلاتی به حداقل خود رسیده و سود اصلی عاید دیگران شده وصرفاً باربری و مشاغل پست درجا به جایی کالا نصیب محرومان مرزنشین شده است.
کالای تجاری را که از طریق ثبت سفارش نمی توان وارد کرد، از طریق تعاونی مرزنشینان وارد می شود و این کالای وارداتی به هیچ وجه بین اعضای تعاونی تقسیم نمی شود، بلکه یکجا و به صورت حواله فروخته می شود. استانداری ها و فرمانداری ها نیز که باید ناظر بر تحقق اهداف بازارچه های مرزی باشند در عمل به واسطه هایی برای وارد کنندگان کالا تبدیل شده اند .در مجموع، بازارچه های مرزی محل مطمئنی برای واردات کالای تجاری و فرار از پرداخت حقوق قانونی دولت در واردات شده است . (سیف،1387،ص65-ص66).
3- گذر مرزی
قبل از فروپاشی

کننده فعالیت های غیر رسمی، مدل کلان کوچکی ساختند که شامل یک بخش اقتصاد پنهان بود.( همان، ص171)
2- ریکتز6 و پیکاک7 و شاو 8یک مدل ساده ارائه نموده اند که در آن بخش غیر رسمی (قاچاق کالا) روی منحنی اثر می گذارد، بخش غیر رسمی از طریق تابع تقاضا برای پول که متکی بر درآمد قابل تصرف است و یا فرار مالیات افزایش پیدا می کند. در این مدل، آثار انبساطی فرار مالیات توسط عوامل پولی تعدیل می شود. .( همان، ص171)
3- سیلگمن9 گزارش می کند در سالهای 1902-1901 میزان مالیاتهای پنهان نگه داشته و پرداخت نشده در انگلستان 20درصد مجموعه درآمدهای مالیاتی دولت را شامل می شدند. .( همان، ص171)
4- میشل گنو و دیگران10 در تحقیق خود به نام”قاچاق ورفاه در پاراگوئه” میزان و اثر قاچاق را بر روی تخصیص منابع و رفاه در این کشور نشان داده اند. بخش عمده درآمدهای پاراگوئه از محل حمل ونقل بین المللی کالا یا همان عبور ترانزیتی است که به مقصد برزیل و آرژانتین صورت می گیرد. آنها در این تحقیق از پژوهش های قبلی که درباره تجارت غیر قانونی انجام شده الگو گرفته و بدین نتیجه رسیده ند که واردات قاچاق در کنار واردات قانونی، رفاه عمومی را کاهش می دهد. همچنین با استفاده از داده های سال 1990 قاچاق صادرات را 58 درصد از کل صادرات و قاچاق وارداتی را 31 درصد از کل واردات برآورد کرده اند، در مجموع موجب افزایش 1/2 درصدی تولید ناخالص ملی آن کشور شده است.(وطن پور،1388، ص26).
2-2-4- تفاوت تحقیق حاضر با تحقیقات ارائه شده
در بررسی پایان نامه ها ی و مقالات ارائه شده فوق با تحقیق حاضر را می توان در قلمرو مکانی و زمانی آن که مربوط به شهر تهران و در زمان سالهای 1390-1391 که در واقع جدید بودن آن و اینکه تاکنون تحت این موضوع تحقیقی انجام نگرفته است.
2-3) قاچاق کالا
2-3-1- تاریخچه قاچاق کالا
برای نشان دادن سابقه و گستره موضوع قاچاق در بستر زمان ،ناچاریم تاریخ آن را در جهان وایران ورق بزنیم. لذا سعی خواهیم کرد این پیشینه را درجهان به اجمال و در کشور ایران متناسب با عنوان با تحقیق،کمی بیشتر عرضه کنیم.
2-3-1-1- قاچاق کالا در جهان
واژه قاچاق یا قاچاق کالا11، نخستین بار توسط بازرگانان ایتالیایی وارد فرهنگ غرب شد. (فربود،1380،ص17). از زمانی که مردم جهان برای تأمین نیازهای خود مجبور به مبادله کالا با یکدیگر شدند برخی از مناطق به دلایل گوناگون مانند: نداشتن منابع کافی برای خرید کالا یا مصالح عمومی از ورود کالاهای خاص جلوگیری می کردند. در این میان افراد سودجو و فرصت طلب وارد عمل شده و اینگونه کالاها را به کشور ممنوع الورود وارد کرده و به دست مردم می رساندند.
عده ای قاچاق را مقارن با پیدایش مکتب اقتصادی مرکانتلیسم12(سوداگری) درقرن شانزدهم میلادی به عنوان یک آسیب جدی اقتصادی و اجتماعی مطرح کرده اند. آنها سزاربکاریا13را جزو اول کسانی می دانندکه تلاش هایی در مورد شناساندن جرم اقتصادی قاچاق به عمل آورده است. از دیر باز قاچاق در کشورهای مختلف مصادیق متفاوتی داشته است؛ برای مثال پرندگان در چین، حیوانات جنگلی در تایلند، انسان در بنگلادش وآثار باستانی درهند قاچاق های مهمتری بوده اند. (بررسی عوامل مؤثر بر قاچاق در ایران ،1383ص3-2)
قرن هیجده میلادی عصر طلایی قاچاق چای، توتون، ادویه، ابریشم، ومشروبات الکلی به کشورهای فرانسه و انگلستان بود. در نیمه اول همان قرن تلاش دولت چین برای جلوگیری از ورود مواد مخدر به این کشور منجر به جنگ تریاک شد. اوج قاچاق کالا درآمریکا نیز به اوایل قرن بیستم در پی ممنوعیت ورود مشروبات الکلی به این کشور اتفاق افتاد. درآن زمان قاچاقچیان، مشروبات الکلی را که توسط کشتی های متعدد ازهند و اروپا منتقل می شد به صورت پنهانی وارد آمریکا می کردند. پس از جنگ جهانی دوم، شرکت های چند ملّیتی با هدف کسب بیشترین سهم از ثروت جهان پا به عرصه تجارت بین الملل گذارده ومسئولان اقتصادی کشورهای توسعه نیافته را- اوایل دهه 1960 میلادی بدنبال رشد مطالعات بازرگانی دراروپا- مجبور به توجه بیشتر به پدیده قاچاق کردند. اندیشمندان علوم اقتصادی از همان سال تاکنون به برررسی وکاوش در اطراف قاچاق و ارائه تدابیر بازدارنده پرداخته اند، اما حجم قاچاق در جهان با انگیزه فرار از عوارض و تعرفه های گمرکی و خودداری از پرداخت مالیات بر تجارت خارجی و کسب و سود بیشتر و در پیوند با فساد اقتصادی و بورکراسی حاکم بر کشورها، همواره درحال رشد وگسترش بوده است و فقط صورت آن در قیاس با قاچاق اولیه-که عده ای برای فرار از پرداخت وجوه حکومتی کالاهای خود را مخفیانه واردکشورها می کردند-تغییر کرده است. هم اکنون دراروپا، آمریکای جنوبی، آسیای جنوب شرقی وکانادا قاچاق سیگار به دلیل سودسرشار، سادگی ورود و جریمه های سبک رواج یافته و درمواردی جایگزین قاچاق موادمخدر شده است. درکشورهای مانندکانادا برنامه ملّی ضد قاچاق سیگار با اعمال سیاست های مالیاتی از سال 1994میلادی شروع شده است.
در فرانسه به دلیل انحصاری بودن تولید و فروش توتون از سوی دولت و وضع حقوق گمرکی و عوارض قانونی بالا بر نمک ، قاچاق کالای مذکور در این کشور به شدت رونق داشت.
پس از ورود پرتغالی ها به شرق و آشنایی ترکان عثمانی با آنها، عثمانیها از واژه “کمروگ”14 به داد و ستد و حقوق و عوارض کالاهای بازرگانی، واژه کومرک را ساختند و ایرانیان در زمان صفویه ، این واژه را از ترکان عثمانی گرفته، آن را “گمرک” نامیدند.
در کشور های بزرگ آسیایی نظیر ژاپن با وجود سطح بالای قیمت کالا
ها نسبت به سایر کشورهای جهان ، نظام توزیع کالا در این کشور مانع از قاچاق کالا شده .در حالیکه در کشور ما هر نوع کالای قاچاقی به راحتی وارد شبکه توزیع شده و در سطح بازار عرضه و خرید و فروش می شود .
در ژاپن تنها کالایی می تواند وارد چرخه توزیع یا فروش شود که حتماً از مبادی گمرکی عبور کرده باشد. لکن این موضوع با وجود مشکلاتی نظیر تعدد واحدهای صنفی فاقد پروانه کسب ،رانت های موجود در این بخش ،چالش های بخش نگهداری و ذخیره سازی ، عدم برخورداری از نهاد متولی کارآمد برای تنظیم بازار ،ناهمسانی نظام کدینگ کالایی بین مبادی ورود و شبکه توزیع داخلی و … از همه مهمتر سنتی بودن شبکه توزیع کالا در کشور باعث شده تا امر پیش گیری و مبارزه با قاچاق در این حوزه با مشکل مواجه شود. در کشور ترکیه اداره کل نیروی انتظامی گمرک مسئول مبارزه با قاچاق کالا در ترکیه می باشد . این اداره کل یک مرجع قضایی معتبر برای رسیدگی به فعالیت های قاچاق می باشد و در مبادی ورودی مرزهای زمینی – دریایی – هوایی -راه آهن و بنادر فعالیت می نماید. (وطن پور،1388،ص38-39).
2-3-1-2- قاچاق کالا در ایران
از قدیم، زمامداران برای تثبیت و گسترش حکومت، در جستجوی منابع مالی جدید و بیشتر بودند. یکی از این منابع مهم که پس از گذشت قرن ها هنوز به عنوان یکی از مهمترین درآمدهای بودجه دولتها می باشد، اخذ عوارض ازکالاهای تجاری است. در زمانهای گذشته، کشور ایران بنا به موقعیت پهناور جغرافیایی خود سه قاره آسیا، اروپا وآفریقارا بهم متصل می کرد به همین لحاظ بازرگانان ایرانی کالاهای هندی و چینی مانند نیشکر ، ابریشم، صندل، آبنوس، کندر، میخک، مُشک، خُتن و… را از مسیر جاده ابریشم به کشور روم برده، در مقابل اجناسی مانند مرجان دریای سرخ، بلور و نیز دیبای رومی را همراه خود به کشورهای مقابل می آوردند و از این راه نه تنها منافع سرشاری نصیب خود می کردند، بلکه با پرداخت عوارض راهداری و واردات کالا به کشور، بخش عمده ای از هزینه های دولت را نیز تأمین می نمودند، کشور ایران از قدیم، به صورت یک امپراتوری پهناور از مصر تا هند اداره می شد و دارای مقررات مرزی و راهداری و دفترهای دیوانی برای دریافت عوارض بود. یکی از محققان اروپایی به نام مارک توین15می گوید:”اروپائیان یک امر مهم را از ایرانیان یاد گرفته اند و آن هم نحوه اداره امپراتوریهای بزرگ بوده.” در زمان ساسانیان نیز اخذ عوارض و باج راهداری از کالاهای بازرگانی و کاروانها همچنان معمول بوده و شاهراه ابریشم در سایه امنیت بازرگانی رواج داشته است. به نظر می رسد در این دوران، حقوق گمرکی به یک دهم میزان یا بهای کالا افزایش یافته است.
جُرجی زیدان در همین رابطه به منابع درآمدهای مالی در زمان عباسیان که از عوارض ورود حاصل می شده اشاره داشته است، لذا به راحتی می توان تصور کرد که از همان زمان افرادی وجود داشته اند که برای کاهش هزینه و کسب سود بیشتر، به صور گوناگون از پرداخت عوارض شانه خالی کنند و بکوشند کالاهای خود را به دور از منظر ماموران وصول عوارض جابجا نمایند یا به انحاء مختلف، عوارض کمتری پرداخت کنند. از بررسی آثار مورخان و جهانگردان قرن هفدهم میلادی چنین بر می آید که در دوران صفویه اخذ عوارض تجاری را “در بندر “و رئیس آن را “شه بندر” می گفتند. ادارات در بندر، صورتحساب های خود را در دو نسخه تنظیم کرده، مرتب به اداره مرکزی می فرستادند. (شجیعی 1386 صص9- 15).
هخامنشیان منابع مالی خودر را با اخذ عوارض در بنادر و میدان های داد و ستد تأمین می کردند، زمان اشکانیان کالاهایی که وارد می شد در دفتری ثبت و از دارندگان آن عوارض دریافت می شد. در دوران سامانیان نیز از مأموران وصول عوارض سخن به میان آمده است. در صدر اسلام مبنای دریافت عوارض بهای کالا بوده یعنی به ازای هر چهل درهم قیمت یک کالا، یک درهم آن به عنوان عوارض اخذ می شده است. این عوارض شامل کالاهای حرام مانند خوک و مسکرات نبوده ، زیرا این کالاها قابل تملک نمی باشند. از آن پس تا اواسط حکومت قاجار تغییر چندانی را درشکل وصول عوارض حکومتی شاهد نبوده ایم. ایجاد تشکیلا گمرک برای اولین بار به زمان اواخر حکومت قاجار مربوط می شود . مظفرالدین شاه در تاریخ 18ذی الحجه سال 1318 هجری قمری (1280 شمسی ) دستور ایجاد تشکیلات گمرک را به شکل امروزی صادر نمود سپس کنترل فیزیکی در خطوط مرزی و عواملی، چون تامین پاسگاههای گمرکی برای وصول عوارض بیشتر از واردات کالا، شرایطی را ایجاد نمود که از آن می توان به عنوان محدودیتهای رسمی بازرگانی نام برد. این محدودیتهای قانونی باعث شد عملی به نام تجارت غیر قانونی درکنار تجارت قانونی که سالها در کشور به صور مختلف در جریان بود به صورت یک پدیده ملموس در مقابل تجارت قانونی تحت عنوان قاچاق مشخص گردد. اعتقاد براین است که تأسیس گمرک و دیگر عوامل، زمینه ساز اخذ عوارض از کالا بوده که مقدمه تجارت غیر قانونی و در تنگنا قرار دادن تجارت قانونی شده است. بنابراین تولد قاچاق به شکل امروزی را می توان مقارن با تأسیس گمرک در سال 1280هـ.ش دانست. (شادنیا،1374،ص6)
نخستین قانون مبارزه با قاچاق در سال 1307هـ .ش به تصویب رسید و تا سال 1336 مأموریت مبارزه با قاچاق به عناصر گمرک و ژاندارمری سپرده شد. در این سال و درآغاز دوره پهلوی به لحاظ گسترش ارتباطات بین المللی از ادغام سازمان های گمرک، دخانیات، غله ونان، چای، قند وشکر وزارت گمرک تشکیل شد ولی بعدها به سازمان تبدیل و به تابعیت وزارت اقتصاد ودارایی درآمد. (مستمند،1377،ص22)
قبل از انقلاب اسلامی به دلیل عدم محدودیت منابع ارزی، قاچاق کالا با هدف کسب درآمد ارزی سابقه ی چندانی نداشت. این اقدام عمدتاً با انگیزه رفع کمبود داخلی، تفاوت قیمت ها، اشتغال یا فرار از تشریفات اداری صورت می گرفت.آن زمان، قاچاق کالا یک معضل جدی اقتصادی واجتماعی برای کشور نبود زیرا درآمد بالای نفتی، آزادی ورود و خروج ارز، تقاضای پایین داخلی برای کالاهای خارجی، سیاست تجاری نسبتاً آزاد و نرخ پایین تعرفه های وارداتی16 اشتیاق چندانی برای قاچاق ایجاد نمی کرد. با وقوع انقلاب اسلامی، اقتصاد ایران دستخوش تغییرات بنیادی شدکه خروج ناگهانی سرمایه فیزیکی و انسانی، سقوط درآمدهای نفتی، جنگ تحمیلی و تحریم های اقتصادی از مهم ترین تغییراتی بود که رفته رفته بازار قاچاق را رونق بخشید. (یاوری،1378،ص10)
بعد انقلاب اسلامی ورود بسیاری از کالاها مانند مشروبات الکلی ممنوع اعلام شد. با گذشت زمان و افزایش قیمت ارز در

فارسی معین به معنی ؛{معر-یو}(اِ)1-قاعده، آیین.2- اصل ومقیاس چیزی.3- مقررات و احکام دولتی در ترمینولوژی حقوق دکتر جعفر لنگرودی قانون در لغت عربی به معنی اندازه و مقیاس اشیاء است.
1-8-7-1- تعریف نظری قانون؛ درحقوق اساسی قانون به دستورکلی ( وگاهی جزئی) که بوسیله مرجع صالح انشاء شده و بوسیله مجالس قانونگذاری تصویب و سپس بتوشیح مرجع صلاحیت دار برسد.
– در معنی اعم شامل مجموعه قواعد حقوقی است که بوسیله قانونگذار مقرر می شود. (جعفری لنگرودى ، 1377ص 517)
1-8-7-2- تعریف عملیاتی قانون؛ در این تحقیق منظور از قانون مجموعه قوانین و مقرراتی که بوسیله قانونگذاردر ارتباط با پدیده قاچاق و مبارزه با آن وضع شده است. اعم قانون امور گمرکی، قانون نحوه اعمال تعزیرات حکومتی راجع به قاچاق کالا وارز وغیره .
1-8-8) منابع انسانی :
در لغت منابع (اسم) جمع منبع وانسانی (صفت) منسوب به انسان :عالم انسانی آمده است.(معین ،1381،ص379ج1). در فرهنگ لغت دهخدا منسوب به انسان، قوه یا نفس انسانی. (دهخدا ،1377، ص3549 ،ج3) .
1-8-8-1- تعریف نظری مدیریت منابع انسانی: منظور از منابع انسانی یک سازمان، تمام افرادی است که در سطوح مختلف سازمان مشغول به کارند. و یا مدیریت منابع انسانى، عبارت است از ایجاد و توسعه برنامه هایى که از طریق آنها ضمن بهبود توانایى هاى نیروى انسانى، اهداف فردى و سازمانى حاصل گردد. در واقع مدیریت منابع انسانى، ایجاد و پرورش و حفظ سرمایه هاى انسانى براى دستیابى به اهداف است. (سعادت ،1390، ص1)
1-8-8-2- تعریف عملیاتی منابع انسانی؛ تمام افرادی است که در سطوح مختلف سازمان پلیس با تراوشات ذهنی و فکری مشغول مبارزه با قاچاق کالا در شهر تهران هستند.
1-8-9) تجهیزات : درفرهنگ لغت معین(مصدراسم) جمع تجهیز1- بسیج ها 2- سازها، ساز و برگها. (معین،1381،ص1033) در فرهنگ لغت دهخدا به معنی؛ ساز و برگ، جهاز، اسباب کار، ساز جنگ، وسایل کار وکار زار(دهخدا، 1377، ص6465) .
1-8-9-1- تعریف عملیاتی تجهیزات؛ دراین تحقیق منظور ازتجهیزات؛ کلیه وسایل و ابزار پلیس اعم از نرم افزاری و سخت افزاری که در امر مبارزه با قاچاق کالا نقش اساسی را دارد. که با استفاده از 13سئوال به صورت پرسشنامه (سئوالات 10 الی 23 ) مورد سنجش قرار می گیرد .

1-8-10)خلاصه فصل
در این فصل کلیات پژوهش عرضه شد. پس از بیان مقدمه، مسئله پژوهش، بیان و اهمیت و ضرورت موضوع وکاربردهای تحقیق وجنبه جدید و نوآوری پژوهش(دلایل انتخاب موضوع) مطرح گشت. در ادامه اهداف و سؤالهای تحقیق بیان و بر مبنای آن فرضیات پژوهش بنا نهاده شد. در نهایت قلمرو تحقیق وتعاریف نظری و عملیاتی متغیرها و واژگان کلیدی تحقیق که عبارتند از: اثر بخشی ، مدیریت انتظامی، قاچاق کالا، قانون ، منابع انسانی، تجهیزات پرداختم. در فصل آینده مبانی نظری در ارتباط با متغیرها و در راستای حمایت فرضیه های پژوهش عرضه خواهد شد.

2-1) مقدمه
قاچاق کالا آثار و تبعاتی در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، انتظامی، سیاسی از خود بجا می گذارد. قاچاق پدیده ای است مخرب که صدمه فراوانی بر پیکره اقتصادی کشور وارد می کند؛ این پدیده برنامه ها وسیاستهای توسعه اقتصادی را مختل می سازد و منجربه کاهش تولیدات داخلی ،افزایش بیکاری و مشکلات ناشی از آن می شود در اقتصادهایی که در زمینه کمیت و کیفیت تولید ،منابع ارزی وحمایت های گمرکی محدویت شدید وجود دارد، همواره بخشی از تقاضای داخلی برای کالاها، به ویژه کالاهای با کیفیت مرغوب،لوکس وحتی ضروری از راه های قانونی تأمین نمی شود. بطور کلی اثرات منفی قاچاق کالا بسیارمتعدد است ولی می توان به چند دسته آنها به شرح ذیل اشاره کرد: الف)آثار منفی قاچاق بر اقتصاد کشور، ب) آثار منفی قاچاق به سیاستهای بازرگانی، ج) آثار منفی قاچاق به در آمدهای عمومی دولت، د) آثار قاچاق بر سلامت جامعه و مصرف کنندگان و…
در مبارزه با قاچاق کالاوزارتخانه ها، دستگاهها و سازمان های درگیر موضوع به طور گستره فعالیت می نمایند، لیکن نتایج و شواهد موجود بیانگر وجود برخی اشکالات و ابهامات، نارسائی ها، خلاء ها ، ناهماهنگی های مدیریتی و بعضاً قانونی در انسجام و یکپارچگی در مقابله با قاچاق کالا می باشد. در مبارزه با قاچاق کالاراههای مختلفی وجود دارد که یکی از راههای مقابله با پدیده شوم قاچاق مدیریت انتظامی است که برابر قانون بر عهده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران گذاشته شده است که مولفه های مدیریت انتظامی شامل: منابع انسانی ،تجهیزات و قانون مبارزه با قاچاق کالا که مورد بررسی قرار می گیرند تا بهترین راه مبارزه از بین آنها احصاء و با تقویت و مدیریت مطلوب آن را بسط و گسترش و بکارگیری نمود. در ادبیات این پژوهش در دو قسمت ارایه می شود: در قسمت اول پس از مروری بر تحقیقات انجام شده، می خواهیم، دریابیم چه ابعادی در رابطه با تحقیق شناخته شده و چه ابعادی ناشناخته بوده و باید مورد توجه قرار گرفته یا می گرفت(حافظ نیا،1381 ) در قسمت دوم مبانی نظری ، به تعریف و تشریح مفاهیم قاچاق کالا، اثر بخشی، مدیریت انتظامی و از دیدگاهای مختلف پرداخته و با ارائه نظریه های مختلف در خصوص قاچاق کالا و مدیریت، چارچوب نظری تحقیق انتخاب و در پایان ضمن نتیجه گیری، مدل مفهومی برای تحلیل متغیر ارایه خواهد شد.
2-2) پیشینه تحقیق:
در خصوص قاچاق کالا در کشور مطالعات و پژوهش هایی انجام شده هر کدام از این مطالعات هر چند به بحث کلی قاچاق اشاره دارند اما موضوع قاچاق کالا
چند وجهی و پیچیده بوده و عنوان پایان نامه حاضر را نیز تحت پوشش قرار می دهد. در بررسی مطالعات و تحقیقات مختلفی که در مراکز اجرایی کشور و جامعه مورد مطالعه و همچنین پژوهش های انجام شده در مراکز علمی از قبیل:دانشکده های فرماندهی و ستاد، ناجا،آجا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده علوم وفنون اطلاعات وآگاهی، مرزبانی و انتظامی و سایر مراکز آموزش عالی کشور که مراجعه و دسترسی به آن برای محقق میسر بود، مشخص گردید اولاً: تحقیقی مرتبط با موضوع تحقیق در جامعه مورد مطالعه انجام نگرفته است. ثانیاً: برای بررسی پیشینه تحقیق حاضر به مراکز علمی، دانشگاه ها، کتابخانه ها و سایت های اینترنتی مختلف مراجعه که آثار بدست آمده در این راستا را می توان به سه دسته کلی تقسیم نمود.
دسته اول : شامل کتابهایی بود که به بحث پیرامون تاریخچه و عوامل شکل گیری و تأثیر گذار برقاچاق کالا پرداخته اند. دسته دوم:آثار شامل تحقیقاتی بود که درقالب پایان نامه های دانشگاهی به بررسی قاچاق کالاو ابعاد آن پرداخت بودند. دسته سوم شامل مقالات و همایش ها، فصلنامه ها، و سایت های اینترنتی مختلف می باشد که به تعریف قاچاق کالا،اثر بخشی ،مدیریت انتظامی پرداخته اند .در تحقیق حاضر سعی شده که ازدسته اول برای مباحث نظری تحقیق و از آثار دسته دوم و سوم برای شناسایی متغییرها استفاده به عمل آید. دراین جا به هر کدام که بنحوی با موضوع تحقیق ارتباط دارد به صورت اجمالی به تعدادی از آنها اشاره می شود:
2-2-1-تحقیقات داخلی
– پایان نامه ها
1-“حجم اقتصاد سیاه ایران طی سه دهه اخیر” به نگارش علی عرب مازیار که در رساله دکتری خود اقتصاد سیاه ایران را طی سه دهه اخیر اندازه گرفته است،آن هم به گونه ای که بتوان شناخت بیشتری در مقایسه با دیگر مطالعات شبیه به این رهیافت پیدا کرد و به نتایج مهمی از چگونگی اثرگذاری عوامل مختلف بر شکل گیری و تحول قاچاق (اقتصاد سیاه) و روش های مقابله با آن دست یافته است.
2- درپژوهشی تحت عنوان”بررسی نقش عوامل ژئوپلتیک مرز ارومیه بر قاچاق کالا در سال 78-79 “در قالب پایان نامه کارشناسی ارشد دافوس ناجا توسط دانشجو رسول خوشید فر و استاد راهنما دکتر عزت الله عزتی و مشاور آقای محمد حسن جواهرکیا به انجام رسیده دارای هشت فرضیه به شرح زیر می باشد.1- معابر نفوذی نقش اساسی در قاچاق دارد.2- توسعه راههای مرزی از عوامل مؤثر در مبارزه با قاچاق کالا می باشند.3-آمیختگی قومی ساکنین دو طرف مرز در ترویج قاچاق نقش دارد.4-مذهب مرزنشینان در امر قاچاق کالا نقش اساسی دارد.5- اختلاف فاحش درآمد ناشی از قاچاق بر درآمد،کشاورزی از عوامل مؤثر در اشاعه قاچاق کالا می باشد.6- توزیع مناسب پاسگاههای مرزی یکی از عوامل مؤثر در کنترل قاچاق می باشد.7- تجهیز پاسگاههای مرزی به وسایل متناسب در امر مبارزه با قاچاق مؤثر است. 8 – استفاده از پرسنل متعهد در واحدهای مرزی در امر مبارزه با قاچاق مؤثر است. در پایان تحقیق نتیجه گیری نموده ؛1-عموم عوامل ژئوپلتیک اعم از ثابت و متغییر در قاچاق از مرز ارومیه تأثیر داشته است.2- معابر و گذرگاههای مرزی و اختلاف فاحش درآمد قاچاق بر کشاورزی و دامداری در منطقه مرزی بر قاچاق کالا از مرز ارومیه تأثیر داشته است.3- معضلات بیکاری ،گسترش روز افزون مهاجرت جوانان روستایی به شهرها شرایطی را فراهم آورده که روز به روز گرایش مرزنشینان به پدیده قاچاق بیشتر شده است.4-عدم برنامه ریزی مسئولین جهت مقابله با قاچاق کالا و وجود مشکلات دیگری مثل نارسائیهای قانونی مزید بر علت گشته است.
3- در پژوهشی تحت عنوان”بررسی نقش عوامل مؤثر در قاچاق کالا از مرز استان کردستان در دهه اخیر 82-72 “توسط دانشجو فریدون نصرتی پویانی و استاد راهنما سرتیپ دوم مروت آزاد بخت و استاد مشاور اقبال پاک طینت در قالب کارشناسی ارشد صورت گرفته به اندازه گیری متغییرهای مستقل عوامل ژئوپلتیک استان کردستان؛کیفیت وکمیّت نیروی انسانی، تجهیزات انتظامی استان، وضعیت اقتصادی و اشتغال استان کردستان، تأخیر در پرداخت حق الکشف کارکنان، قوانین موجود در مبارزه با قاچاق کالا و کیفیت اجرای آن، فرهنگ مردم استان کردستان و میزان تأثیر گذاری آنان در قاچاق کالا از مرز استان پرداخته است. و فرضیه های1- عوامل ژئوپلتیک استان کردستان در قاچاق کالا از مرز استان در دهه اخیر مؤثر بوده است.2- کیفیت وکمیّت نیروی انسانی وتجهیزات فرماندهی استان کردستان در قاچاق کالا از مرز استان در دهه اخیر مؤثر بوده است.3- تشکیلات سازمان های شاکی استان کردستان در قاچاق کالا از مرز استان در دهه اخیر مؤثر بوده است.4- وضعیت اقتصادی و اشتغال در استان کردستان در قاچاق کالا از مرز استان در دهه اخیر مؤثر بوده است.5- وضعیت سیاسی حاکم بر کشور عراق در قاچاق کالا از مرز استان در دهه اخیر مؤثر بوده است.6- قوانین موجود مبارزه با قاچاق کالای قاچاق و کیفیت اجرای آن در قاچاق کالا از مرز استان در دهه اخیر مؤثر بوده است.7- تأخیر در پرداخت حق الکشف کارکنان سازمان کاشف در قاچاق کالا از مرز استان در دهه اخیر مؤثر بوده است.8-فرهنگ مردم استان کردستان در قاچاق کالا از مرز استان در دهه اخیر مؤثر بوده است.9-کیفیت ارائه خدمات پرسنلی به کارکنان مبارزه با قاچاق کالا در استان در قاچاق کالا از مرز استان در دهه اخیر مؤثر بوده است.10- تجمل و مصرف گرایی مردم در داخل کشور در قاچاق کالا از مرز استان در دهه اخیر مؤثر بوده است. که فرضیه های (1،2،4،6،7،8) بعنوان فرضیه های مهم در این تحقیق انتخاب شد
ه است ودرپایان ضمن نتیجه گیری به ارائه کارهای مطلوب انتظامی در جهت مقابله با قاچاق کالا مبادرت نموده است.
4- تحقیقی تحت عنوان”عوامل مؤثر در کنترل قاچاق کالا توسط ناجا در ده سال 84-74 ” به نگارش سرهنگ دوم جلال احراری دانشجوی دوره یازدهم دافوس ناجا و استاد راهنما دکتر اخباری، استاد مشاور جعفر عبادی یالگوز آقاجی به انجام رسیده است.
هدف اصلی این تحقیق،شناسایی عوامل مؤثر در کنترل قاچاق کالا و تبیین و مشخص کردن نیازمندیهای نیروی انتظامی در جهت کنترل می باشد. فرضیه های این تحقیق عبارتند از:
– بنظر می رسد ارتقاء سطح فرهنگ اجتماعی مردم در کنترل قاچاق کالا موثر است.
– بنظر می رسد ایجاد اشتغال در کنترل قاچاق کالا تأثیر دارد.
– بنظر می رسد ایجاد امکانات و تجهیزات پیشرفته پلیس در کنترل قاچاق کالا موثر است.
– بنظر می رسد که آموزش کارکنان و ایجاد انگیزه می تواند در کنترل قاچاق کالا موثر است.
با مروری بر این تحقیق ملاحظه

(همان : 91 )
در غزل« فصل تقسیم» میگوید:
چشم ها پرسش بی پاسخ حیرانی ها / دست ها تشنه ی تقسیم فراوانی ها
با گل زخم سر راه تو آذین بستیم / داغ های دل ما ، جای چراغانی ها
حالیا دست کریم تو برای دل ما / سر پناهی است در این بی سر و سامانی ها
وقت آن شد که به گل حکم شکفتن بدهی / ای سر انگشت تو آغاز گل افشانی ها
فصل تقسیم گل و گندم و لبخند رسید/ فصل تقسیم غزل ها و غزل خوانی ها ( همان :156-155)

4 – 3 – 4 – بیان دردهای نگفتنی از راه تأویل نمادین عناصر طبیعی
اشتغال شاعر به درون و پدیدار شدن حس درد آگاهی ، شعر او را دراین دوره نمادین و تأویل پذیر کرده است. شاعر با بهره گرفتن از عناصر طبیعی تصاویر زیبا و گاه گنگ و راز آمیز ارائه داده است که در زیرساخت آن، می توان دغدغه های درونی شاعر را جستجو کرد. در شعر گذشته یا سنتی بسیاری از نمادها به صورت مشترک به کار رفته است. اما در شعر معاصر شاعران با سمبل های تازه به فضای شعر ، چهرهای نو می بخشند. به طوری که هر کدام از پدیدههای طبیعت به سمبلی تبدیل میشوندکه هم نشان دهندهی احوال درونی شاعر هستند و هم رخدادهای اجتماعی . می توان از طریق توصیف بیرون به احوال درونی و نگاه خاص شاعر پی برد. شاعر نمادهایی را به خدمت می گیرد که در ساخت تصاویر شعری او ، نقش موثری را ایفا می کنند. این تصاویر نمادین، اگر چه به عنوان یک عنصر تصویر ساز در استعارات شاعر مطرح می شود ولی بار معنایی موجود در این عناصر مفرد و تفسیر آن در ذهن مخاطب کار تصویر سازی را به صورت کلان انجام می دهد. ( (ذوالفقاری ، 1387 : 7 )
شاعر برای نزدیک کردن زبان شعرش، به طبیعت گفتار و شبیه کردن احساسات خود به باورهای عمومی مردم پارهای نمادهای فرهنگی و آشنای مردمی را جایگزین نمادهای رایج می کند و از این شیوه به عنوان یک شگرد و تجربهی ارزشمند هنری، سود می جوید. این شیوه به دلیل همراه شدن با آگاهی واندیشهیشاعر به نوعی صمیمیت در رکن طبیعی کلام و زیبایی در قلمرو زبان و احساس منجر می گردد. شاعر در برخورد با عوامل بیرونی فرهنگی و طبیعی بیشتر به حالات درونی خود توجه می کند و به جای آن که خود را در فضای آن باورها قرار داده و وصفشان نماید ، آنها را وارد ذهن و روح خویش می کند ( علی پور: 1378: 36 ) و اینچنین است که شعر او تاویل پذیر می شود .
یکی از موتیف های شعر امین پور، ظهور منجی است که جامعه آرمانی را محقق خواهد کرد این مضمون را می توان در شعر روز ناگزیر که برای آزادی سروده شده به مفهوم انتظار هم تأویل نمود .
این روزها که می گذرد، هر روز/ احساس می کنم کسی در باد فریاد می زند/ احساس می کنم که مرا از عمق جاده های مه الود/ یک آشنای دور صدا می زند/ آهنگ آشنای صدای او مثل عبور نور/ مثل عبور نوروز/ مثل صدای آمدن روز است/ آن روز ناگزیر که می آید / روزی که عابران خمیده/ یک لحظه وقت داشته باشند تا سر بلند باشند/ آفتاب را در آسمان ببینند …. ( امین پور، 1387 : 236-235 )
روزی که آسمان در حسرت ستاره نباشد/ روزی که آرزوی چنین روزی/ محتاج استعاره نباشد/ ای روزهای خوب که در راهید/ ای جاده های گم شده در مه/ ای روزهای سخت ادامه/ ای پشت لحظه ها به در آیید / ای روز آفتابی/ ای مثل چشم های خدا آبی/ ای روز آمدن ای مثل روز آمدنت روشن/ این روزها که می گذرد هر روز/ در انتظار آمدنت هستم/ اما/ با من بگو که آیا من نیز در روزگار آمدنت هستم. ( همان : 240 )
در این شعر که نمونههایی از بندهای آن ذکر شد با بهره گیری از عناصر طبیعی چون: جاده های مه آلود، آفتاب، آسمان، ابرها و جنگل، پروانه ها و برگ، طلوع خورشید و دریا و تصرّف خیالی در آن ها به ارائه ی مضمون پرداخته است که با توجه به فضای کلی شعر، شاعر در پی آزادی است امّا می توان در برداشتی تاویلی دیگر نگاه آرمانی شاعر و ظهور منجی را نیز دریافت کرد.
در شعر «خبرهای داغ»
شنیدن خبر مرگ باغ دشوار است
ز باغ لاله خبرهای داغ بسیار است
در این کرانه که باران داغ می بارد
به چشم ما گل بی داغ کمتر از خار است
گناه اول ما ، افتتاح پنجره بود
گناه دیگر ما انهدام دیوار است
خوشا اشاعه ی خورشید در بسیط زمین
صدور نور به هر جا که آسمان تار است
مرا زمان ملاقات آفتاب رسید
مکان وعده ی ما زیر سایه ی دار است (همان : 342 )

خرمن خاکستر پروانه هاست
(همان : 137 )
در این کرانه که باران داغ می بارد به چشم ما گل بی داغ کمتر از خار است
( همان : 343 )
گرفته تر ز خزان دلم خزانی نیست ستاره بارتر از چشم من آسمانی نیست
(همان : 347)
در انتهای کوچه شب پشت پنجره قومی نشسته خیره به تصویر پنجره
(همان : 348 )
جز با کلید ناخن در وا نمی شود قفل بزرگ بسته به زنجیر پنجره
(همان : 349 )
درد رنگ و بوی غنچه ی دل است ( همان :243 )
گرچه گریه های گاه گاه من آب می دهد درخت درد را/ برق آه بی گناه من/ ذوب می کند/ سد صخره های سخت درد را (همان :247 )
این جزر و مد چیست که تا ماه می رود دریای درد کیست که تا چاه می رود
(همان : 345 )
چون پر پروانه تا که دست گشود دست مرا لحظه ی قنوت گرفتنند (همان : 295 )

آیه آیه ات صریح سوره سوره ات فصیح مثل خطی از هبوط، مثل سطری از کویر (همان:300 ) موجیم و وصل ما از خود بریدن است/ ساحل بهانه است رفتن رسیدن است
تا شعله در سریم پروانه اخگریم/ شمعیم و اشک ما در خود چکیدن است
ما مرغ بی پریم از نوع دیگریم/ پرواز بال ما در خود تپیدن است
(همان : 353 )

آهنگ آشنای صدای او/ مثل عبور نور/ مثل عبور نوروز/ مثل صدای آمدن روز است
( همان : 352 )
ای روزهای آفتابی/ ای مثل چشمه های خدا آبی/ ای روز آمدن ای مثل روز آمدنت روشن
(همان : 240 )
خوشاچون سبزها ایستادنی سبز خوشا چون برگ ها افتادنی سبز
خوشا چون گل به فصلی سرخ مرد ن خوشا در فصل دیگر زادنی سبز
(همان : 359 )
کسی که سبز تر است از هزار باد بهار کسی که شگفت کسی آنچنان که می دانی
(همان : 304 )
سوزشان آتش طور موسی داغشان، مهر محراب زرتشت
(همان : 354 )
حیرت دریا شدن قطره ها خواهش جنگل شدن دانه هاست
( همان : 345 )
در سه تشبیه فوق شاعر مشبه را در قالب یک اسم مفرد یا تصویر کامل می آورد و تشبیه در قالب یک جمله ی اسنادی مطرح می شود از این حیث که بیشتر شبه عقلی به حسی پیوند می خورد و وجه شبه در خور تاملی را در نظر دارد و تشبیه را به اوج خیال و زیبایی می رساند.
رویکرد دیگر شاعر در مجموعه ی آینه های ناگهان به کار بردن استعاره است. عمده ی استعارات امین پور ضمن اینکه چاشنی تصویر هاست، بلکه خود استعارات، تصویر مجسّم هستند و تصویر کاملی را ارائه می کنند.
یک بار به پرواز پری باز نکردیم سر زیر پر خویش فروبرده نشستیم (همان : 302 )
شاعر در این مجموعه ی شعر، از سه شیوه برای استعاره استفاده کرده است. استعاره در قالب جملات اسنادی، ترکیبات اضافی و استعارات مفرده است .
در ابیات زیراسناد «تن دادن تقاضا» به شاخه ها ، «آواز سردادن» به بادها ، «حسرت به دیوار» ، اسناد «بهانه گرفتن وگریستن به ابرها، را ازنوع جاندار گرایی ومستعارمنه انسانی می توان دید .

شاخه ها تن به تقا ضای شکستن دادند برگ ها یک به یک از شاخه به خاک افتادند
(همان : 307 )
باز موسیقی تار شب و قانون سکوت باد ها باز هم آواز عزا سر دادند
(همان : 307 )
تا آن که طرح پنجره ای نودر افکنیم دیوار ماند و حسرت تصویر پنجره
(همان : 348 )
تویی بهانه ی آن ابرها که می گریند بیا که صاف شود این هوای بارانی
(همان : 306 )
شاعر در مواردی استعاره را به مستعارمنه غیر ا نسانی سوق می دهد .مثلا تصویر پرنده ای درذهن مجسّم می شود.

پر می کشیم و بال بر پرده ی خیال اعجاز ذوق ما در پر کشیدن است
(همان : 352 )
کبوتر
می وزد بر روی هر بام پرستو می چکد از سقف خانه
(همان : 362 )
گاه ساختاراستعاره به صورت ترکیب اضافی آمده است .
این سوی شیشه شیون باران و خشم باد در پشت شیشه بغض گلوگیر پنجره
(همان : 348 )
تن جاده ات از رفتن جان گرفت/ رگ راه جز رد پای تو نیست (همان : 343 )
رفتار کعبه های روان بر شانه های صبر تماشایی است/ بر شانه های ای کاش/ بر شانه های اشک (همان : 318 )
بخشی ازاستعارات امین پوربه صورت مصرحه است . واژگانی چون «آفتاب»،برای، یک شخصیت روحانی و «ستاره« برای اشک وکثرت اشک به عنوان مستعار سود می جوید .
طلوع می کند آن آفتاب پنهانی ز سمت مشرق جغرافیای عرفانی
( همان : 305 )
مرا زمان ملاقات آفتاب رسید مکان وعده ی ما زیر سایه ی دار است
(همان:342)
دارد سر شکافتن فرق آفتاب آن سایه ای که در دل شب راه می رود
( همان : 346)
گرفته تر از خزان دلم خزانی نیست ستاره بارتر از چشمم آسمانی نیست
( همان ،347 )

یکی از شاخصه های مهم تصویرهای شعر امین پور، کاربرد تناسب، تضاد و متناقض نماست. شاعر در این نوع تصاویر و تعابیراز دو عنصر تضاد و در بیشتر موارد ازعنصر متناقض نما استفاده میکند. این تعابیر متناقض نما استفاده می کند. این تعابیر متناقض نما به دو شیوه واژگانی و مفهومی کاربرد دارند.
تناقض مفهومی در آفتاب و سایه بان
مرا که شانه ام از حمل آفتاب خم است خم است به جز پناه دو دست تو سایه بانی نیست
امین پور ، 146:1388)
آتش گرفتن آب ، در چشم تر
از سرم خواب زمستانی پرید/ آب در چشم ترم آتش گرفت (همان : 84 )
تناقض در آرامش طوفانی
کنار نام تو لنگر گرفت کشتی عشق بیا که یاد تو آرامشی است طوفانی
(همان : 90 )
از دیگر ویژگی های شعر او در این دوره تنوع لحن است که شاعر با بهره گیری از عناصر طبیعی این لحن را ایجاد کرده است در زیر ساخت لحن شعری امین پور نوعی غم است که به نشاط وصل منجر می شود .
یک نفس با دوست بودن هم نفس آرزوی عاشقان این است بس
واحه های دور دست دل کجاست تا بیاساییم در خود یک نفس؟
واحه هایی گم که آنجا کس نیافت رد پایی از نگاه هیچکس
خسته ام از دست دلهایی چنین پیش پا افتاده تر از خار و خس

احساس رمانتیک بیان میکند.
در شعر” فلسفه ی ساده “
لحظه ی ویران شدن خانه هاست
جشن چراغانی ویرانه هاست
مزرعه ی شمع که آتش گرفت
خرمن خاکستر پروانه هاست
حیرت دریا شدن قطره ها
خواهش جنگل شدن دانه هاست
چشم به ره گوش به رنگ صداست
حلقه ی خاموش در خانه هاست
هق هق بغض است به تسکین درد
دست تسلی به سر شانه هاست
گمشده درنقشه ی جغرافیا
ناحیه ی قاف در افسانه هاست
مسئله ی مشکل فرزانگان
فلسفه ی ساده دیوانه هاست
( همان : 340 – 341)
در شعر “فلسفهیساده”، شاعر دردهای خود را در قالب پدیده های طبیعی چون آتش گرفتن مزرعه، خرمن خاکستر، حیرت دریا شدن قطره ها، جنگل، دانه، ناحیه قاف بیان می کند احساس خود را به طبیعت سرایت می دهد و در آن استحاله می شود. گویی طبیعت نیز در این احساس با او شریک می شود و با او همدردی می کند.
«در شعر باران زرد »
اخبار تازه را نشنیدی
گفتند:
وضع هوا خراب است
گفتند: آسمان همه جا ابری است
گفتند:
از سقف های کاذب سربی
باران زرد
باران شیمیایی
می بارد
گفتند:
گل های شرحه شرحه ی مارا
با داغ های کهنه مادرزاد
تشریح می کنند
گفتند: ……..
اما
با این همه خبر
در عصر شب
در عصر خستگی
در عصر بی عصب
در روزنامه عصر
از شرح حال ما اثری نیست
در عصر خواب و خلسه و خمیازه
در عصر آخرین خبر تازه
از نام ما
در روزنامه ها خبری نیست . ( همان : 331- 332 )
شاعر در شعر« باران زرد »، با پدیده هایی چون: هوا، آسمان، باران درد، باران شیمیایی، گل های شرحه شرحه، و عصر شب، ارتباط برقرار میکند و راز اشیا را با توسّل به دریافت های شخصی خویش بیان می کند. او با تجربه های تخیّلی و شخصی به بیان هیجانات فردی و غمگنانه ی خود می پردازد.
پنجره ( برای فلسطین )
در انتهای کوچه ی شب زیر پنجره
قومی نشسته خیره به تصویر پنجره
این سوی شیشه شیون باران و خشم باد
در پشت شیشه بغض گلو گیر پنجره
اصرار پشت پنجره گفتگو بس است
دستی برآوریم به تغییر پنجره
تا آنکه طرح پنجره ای نو در افکنیم
دیوار ماند و حسرت تصویر پنجره
ما خواب دیده ایم که دیوار شیشه ای است
اینک رسیده ایم به تعبیر پنجره
تا آفتاب را به غنیمت بیاوریم
بک ذره راه مانده به تسخیر پنجره
جز با کلید ناخن ما وا نمی شود
قفل بزرگ بسته به زنجیر پنجره
(همان : 348 – 349 )
شاعر در این شعر احساس خود را به صورت حدیث نفس و در قالب عناصر طبیعی بیان میکند و همدردی خود را با مردم دربند فلسطین نشان می دهد و این احساس خود را در پدیده ها طبیعی گسترش می دهد تا هر پدیده ای به نمادی تبدیل شود برای بازگویی افکار وی .
قیصر امین پور با بهره گیری از واژگانی همچون کوچه ی شب، پنجره، شیون باران و خشم باد، دیوار شیشه ای، آفتاب، آرزوی دیرینه خود را که آزادی سرزمین فلسطین است بیان می کند.

4 – 3 -2 – فردیّت در تصویر و کارکرد ایماژها و تصاویر
تصویر رمانتیک حامل عواطف شخصی هنرمند است. از این رو خاص اوست و رنگ مخصوص شخصیت و هویت فردی او را دارد فردیت تصویر در عین حال نوعی عمومیّت را نیز در بر دارد یعنی سرشت تصویر رمانتیک آن است که این تجربه شخصی را به همگان تعمیم می دهند. (فتوحی، 1384: 165) همه شاعران احساسگرا از عناصر طبیعی خاصی برای بیان تصورات و احساسات خود استفاده میکنند امّا هر کدام از آنها احساس و تلقّی خاص خود را بیان می کنند و نگاه آنها به این عناصر کاملا متمایز از دیگری است زیرا هر کدام نگرش خاص و فردیت جداگانه ای دارند. شاعر موضوع و محتوای عاطفی و احساسی خود را در شکل و صورتی تخیّلی خلّاقانه بتصویر در می آورد و هیجانات و تجربه های فردی خود را با تصویر شکل می دهد و به مدد تصویرگری حالات و نفسانیات روحی خود را کشف می کند. او در ارتباط با پدیده های طبیعی رنج و اندوه خویش را بیان می کند و آنها را تابع و همدل و همزبان خویش می کند. این پدیده ها در تصویر پردازی شاعر مفاهیم ضمنی و حاشیه ای و حتی رمزی دارند و در دلالتی ضمنی رنگ دردهای نگفتنی و نهفتنی او را پیدا می کند.
به عنوان نمونه به بعضی از تصاویر وکارکردهای پر بسامدی که شاعر آن را در معنای مورد نظر به کار برده است اشاره میکنیم در شعر”روز ناگزیر” یکی از واژگانی که در تمام شعر تکرار شده است. (روز) است. شاعر به کمک روز تصاویر ویژه ی خود را ساخته است به طوری که می توان ویژگی های روحی و دردهای ویژه ی او را از این تصاویر دریافت.
«این روزها که می گذرد هر روز …. آهنگ آشنای صدای او مثل عبور نور/ مثل عبور نوروز/ مثل صدای آمدن روز است/ آن روز ناگزیر که می آید/ روزی که عابران خمیده/ یک لحظه وقت داشته باشند/ تا سربلند باشند.» (امین پور،235:1387) شاعر در این بخش از شعر با استفاده از روز، تصاویر ویژه ای ساخته و حتّی آهنگ آشنای صدای محبوب و دوست آرمانی او، به صدای آمدن روز تشبیه شده و روز، محملی شده برای بیان آرزوهای آرمانی شاعر.
«آن روز/ پرواز دست های صمیمی/ در جستجوی دوست/ آغاز می شود/ روزی که روز تازهی پرواز/ روزی که نامه ها همه باز است/ روزی که جای نامه و مهر و تمبر/ بال کبوتر را امضا کنیم و مثل نامه ای بفرستیم/ صندوق های پستی/ آن روز آشیان کبوترهاستروزی که دست خواهشی کوتاه/ روزی که التماس گناه است/ و فطرت خدا / درزیرپای رهگذرا ن پیا
ده رو / بر روی روز نامه نخوابد .»( امین پور ، 1387 : 236و237 )
شاعر در این بخش از شعر نیز با استفاده از پدیده ی طبیعی ( روز ) حالات و روحیّات خود را به تصویر می کشد و آرزوهای آرمانی خود را در قالب روزی موعود بیان می کند. این تصویر که ویژه ی اوست، در احساس و ذهنیّات او راه یافته و به افکار و احساسات او شباهت پیدا می کند.
این تصویر، در شعر ادامه می یابد تا جایی که شاعر با روز، احساس هماهنگی و وحدت می کند و چون همدمی او را مورد خطاب قرار می دهد تا جایی که حتی آمدن معشوق آرمانی خود را به آمدن روز مانند کرده است.
ای روزهای خوب که در راهید
ای جاده های گم شده در مه
ای روزهای سخت ادامه !
از پشت لحظه ها به در آیید
ای روز آفتابی
ای مثل چشم های خدا آبی !
ای روز آمدن
ای مثل روز آمدنت روشن
این روزها که می گذرد هر روز
در انتظار آمدنت هستم
اما
با من بگو که آیا من نیز
در روزگار آمدنت هستم ( همان : 240 )
در شعر (روز مبادا)
…… در صفحه های تقویم
روزی به نام روز مبادا نیست
آن روز هر چه باشد
روزی شبیه دیروز
روزی شبیه فردا
روزی درست مثل همین روزهای ماست
اما کسی چه می داند
شاید
امروز نیز روز مبادا
باشد!
وقتی تو نیستی
نه هست های ما
چونانکه بایدند
نه بایدها
هر روز بی تو
روز مباداست.
( همان : 251 – 252 )
دراین شعر نیز شاعر به کمک روز، تصاویری ساخته که رنگ احساسات او را دارد. او سرخوردگی های خود از نرسیدن به معشوق آرمانی خود را ، در قالب روز ، به تصویر می کشد و در نبودن معشوق همه ی روزها مثل هم می شوند و به روز مبادای شاعر تبدیل می شوند. گویی روز مبادا، تصویر مورد نظر شخصی این شاعر است
نه گندم نه سیب
…………..
نام تو را
روزی تمام غار نشینان
بر سنگ ها نوشتند
و سنگ ها از آن روز
جنگل شدند
امروز هم
از کیمیای نام تو
این واژه های خام
در دست های خسته من
شعر می شوند
من در ادای نام تو
دم می زنم
شعرم حرام باد
اگر روزی
تا بوده ام
جز با طنین نام تو
شعری سروده ام
(همان : 265 )
شاعر در این شعر نیز با تصویرهایی که از روز، ارائه می دهد،گذشته و امروز و شاید آینده را به تخیّل خود راه می دهد بطوری که تصاویر مربوط به روز با تصاویری که از زمان آمدن معشوق خود در ذهن دارد در هم می آمیزد و هر دو در خدمت ذهنیّات و احساس او قرار می گیرند.
در شعر « قطعنامه ی جنگل» :
طوفانی از تب/ ناگه به جان جنگل/ افتاد/ و هر چه را که کاشته بودیم/ طوفان به باد داد/ در گرگ و میش آتش و خاکستر جنگل ولی هنوز/ نفس می کشد/ جنگل هنوز هم/ جنگل بود/ هر چند در دلش/ جای هزار خاطره تاول بود/ جنگل بلند و سبز/ بپا خاست/ و با تمام قامت/ این قطعنامه را/ با نعره ای بلند و رسا خواند/ جنگل،هجوم طوفان را/ تکذیب می کند/ جنگل هنوز جنگل/ جنگل همیشه جنگل/ خواهد ماند ( همان : 325 -326 )
شاعر در میان، تصویری که از جنگل ارائه می دهد، با تصویری که از دردها و تخیلات خود دارد همانندی برقرار می کند و همان طوری که جنگل در برابر ناملایمات، مقاومت می کند، روح بلند اونیز از مشکلات هراسی ندارد و با آن مقابله می کند .
در شعرهای من/ خورشید/ از موضع مضایقه می تابد/ خورشید های زرد مقوایی/ آسمان سربی/ با بادهای سرد در شعرهای من جریان دارد ……
اما/ خورشید های شعر من، اینجا/ خورشید نیستند/ اینجا/ خورشیدهای شعر مرا باد می برد/ …../گندم/ خورشید روستاست/ وقتی که باد موج می اندازد/ در گیسوی طلاییگندمزار/ خورشیدهایشعرمنآنجاست. ( همان : 322-324 )
شاعر با تصاویری که از خورشید ارائه می دهد، در پی بیان عواطف شخصی و نمایش روح افسرده ی خویش است و بر آن است که دلهره ها و دغدغه های خویش را به مدد تصویر غم انگیزی که از خورشید خلق کرده است، نشان می دهد .وی با تصرف خیالی در پدیده ها و ساخت تصاویری همچون از در مضایقه تابیدن خورشید، خورشید های زرد مقوایی یا خورشیدهای شعری من اینجا خورشید نیستند یا خورشیدهای شعر مرا باد می برد: حس گریزان بودن روح زخم خورده خویش را از شهر و مدنیّت شهری بیان میکند و درجستجوی جایی است که همه چیز حتی خورشیدهای شعر او نیز معنای واقعی خود را داشته باشد.

4 – 3 – 3 – تنوّع ایماژها و تصاویر خیالی در طبیعتگرایی تألیفی و تأویلی
یکی از ویژگی های شاخص تصاویر این دوره ی شعر او، آمیخته شدن آن ،با صور خیال است به طوری که او با این ویژگی سبک خاصی را در صورت پردازی ایجاد کرده است در تصاویر به کار رفته در شعر این دوره عناصری چون تشبیه، استعاره، متناقض نما و تضاد، ایهام به عنوان برجسته ترین عناصر خیال مطرح می شود. یکی از امتیازات تصاویر او، استفاده از وازگان طبیعی چون: آب و آتش، خاکستر، آسمان، باد، پاییز، واحه، دریا، جنگل، باران، گل، خار، خورشید است که این واژگان طبیعی به عنوان سازنده ی تصاویر این مجموعه شاخصهی اصلی و اصا لت واژگانی تصویرساز را در شعر او تشکیلمی دهد ( ذوالفقاری ، 1387: 2 )
تشبیه
در ذیل به نمونه های از کاربرد انواع تشبیه در مجموعه آینه های ناگهان اشاره خواهدشد:
کنار نام تو لنگر گرفت کشتی عشق بیا که یاد تو آرامشی است طوفانی
( امین پور ، 1387 : 305 )
صدا تمام شد سرم به صخره ی سکوت خورد
روزی که باغ سبز الفبا/ روزی که مشق آب عمومی است (همان : 239 )
واحه های دور دست دل کجاست تا بیاساییم در خود یک نفس
(همان:306)
مزرعه ی شمع که آتش گرفت

و باران و بارش ،چتر ، تناسب ایجاد کرده است .

در مسیر باد
بادبان کشتی او در مسیر باد
مقصدش هر جا که باداباد
بادبان را ناخدا باد است
لیک او را هم خدا
هم ناخدا / باد است . (همان : 375)
تناسب در واژگان: کشتی، بادبان، باد، ناخدا
خفاش های وحشی دشمن/ حتی ز نور روزانه بیزارند. باید تمام پنجره ها را با پرده های کور بپوشانیم
تناسب در واژگان:خفاش، نور، کور (همان: 384)
تناسب در واژگان: هوا، ناحیه بارانی، آتشفشان، گدازه، دود)
دلم قلمرو جغرافیای ویرانی است هوای ناحیهی ما همیشه بارانی است
مهار عقده ی آتشفشان خاموشم گدازه های دلم دردهای پنهانی است
(همان:393)
تناسب در واژگان: نسیم ، برگ ، لرزان
گر نسیمی زسوی دوست رسد باغی از برگ های لرزانند (همان :403)
تناسب در واژگان : بذر، مزرعه، فشاندن
تا باغ جنون ثمر دهد باز در مزرعه بذر جان فشاندند
(همان : 404)
تناسب در واژگان تلاطم، طوفان، دریا
فریاد تو تلاطم یک طوفان آرامشت تلاوت یک دریاست

(همان : 407)
تناسب در واژگان ، : باران ، طراوت ، رویش
نام تو رخصت رویش است و طراوت زین سبب برگ و باران تو را می شناسند
(همان: 408)
تناسب در واژگان: رهگذر، سایه ، آسودن ، آفتاب
چون رهگذری خسته که می آساید آسایش آفتاب در سایه توست
(همان: 415)
تضاد :
تضاد در واژگان آبشار تواضع ≠ غرور
فواره ای از نور بکارید
قلبی از آیینه، دلی از دریا
و گردنی بلند/ از آبشار تواضع / یا از غرور محض بسازید
(امین پور، 1387: 377)
آب ≠آتش
تا راز عشق ما به تمامی بیان شود با آب دیده آتش دل ائتلاف کرد (همان: 391)
باران≠ آفتاب
گاه پیدا و گاه پنهانند بازی آفتاب و بارانند (همان : 433 )
آرامش ≠ طوفا ن
فریاد تو تلاطم یک طوفان آرامشت تلاوت یک دریاست
(همان:407)
دریای دلت ساحل اطمینان بود آرامش تو طعنه به طوفان می زد
(همان: 433 )
صبح ≠ شب
شب را به فراسوی زمین رانده به چشم صبحی که نفس نفس زنان می آید
(همان: 449)

4 -2 -3 – لحن و آهنگ حماسی
یکی از ویژگی های دیگر شعر امین پور، تنوع لحن در تصاویر و واژگان شعری اوست. در شعر این دوره شاعر لحن غمگینانه، سوگوارانه، لحن توأم با گله و شکایت و لحنی همراه با صفا و صمیمیت مشاهده می شود که شاعر تنوّع لحن ها را در خدمت روح حماسی شعرش قرار می دهد. به طوری که در عین حماسی بودن در زیر ساخت آن نوعی غم و شکایت ، صفا و صمیمیّت دیده می شود.
در ذیل برای هر یک از لحن های موجود در شعر وی،نمو نه هایی ذکر خواهد شد .

4 -2 – 3 -1 – لحن غمگینانه و سوگوارانه
گرفته تر ز خزان دلم خزانی نیست ستاره بارتر از چشمم آسمانی نیست
به حجم تنگدلی های آفتابی من مدار حوصله هیچ کهکشانی نیست
(امین پور، 1387: 347)
بر دل خون من دمی دیده نظر نمی کند بر لب خشک من نمیدیدهی تر نمی کند
سوخت ز عشقش این جگر،نیست مرا زخود خبر آهن و آتشم دگر هیچ اثر نمی کند
گرده باد زین من کینه خصم دین من سینه ی آهنین من فکر سپر نمی کند
(همان: 399)
امشب سر مهربان نخلی خم شد مهتاب گرفت، شهر در ماتم شد
در خانه ی دور، بیوه ای شیون کرد همبازی کودک یتیمی غم شد
(همان: 418)
هنگام فلق که آن شب غاسق رفت خونین به هوای یار خود عاشق رفت
تقدیر چنین بود که اندر شب قدر قرآن خموش آمد و ناطق رفت
( امین پور، 1363: 20)
این خاک به خون عاشقان آذین است این است در این قبیله آیین، این است
زین روست که بی سوار بر می گردد اسب تو که زین و یال آن خونین است
(همان: 2)
برخیز که روح آب بر خاک افتاد آن راکب خونرکاب بر خاک افتاد
چشمان شفق به سوگ خون می گرید همسایه ی آفتاب بر خاک افتاد
(همان: 26)
زمین گویی ز نسل آفتاب است مدار خاطرش خورشید یاب است
هنوزش از غم روز
جدایی دلی پر آتش و چشمش پر آب است
(همان: 110)
4 – 2 – 3 – 2 – گله و شکایت
در واقعه ای چنان کجا بگریزیم زان مأمن بی امان کجا بگریزم
چونانکه پرنده در شب غرش ابر در بسته آسمان کجا بگریزم
(همان: 30 )
دو چشم ابر بارانی چرا شد دلم ، دریای طوفانی چرا شد
ز جزر و مد غم در دیده و دل چنین پر موج پریشانی چرا شد
(همان : 104)
نه می ریزد ز چشمان ترم آب نه دارم در زبان خنجرم آب
اگر اینها که می گویم ترانه است نمی ریزد چرا از دفترم آب
(همان : 108)

دستی ز کرم به شانه ما نزدی بالی به هوای دانه ما نزدی
دیری است دلم چشم به راهت دارد ای عشق سری به خانه ما نزدی
(امین پور، 1388: 427)
2 – 3 – 3 – صفا و صمیمیت
از شور تو شوریده سرم ساخته اند و ز عشق تو خونین جگرم ساخته اند
کی ز اتش شمع، بال و پر سوخته ام کز سوز تو خود بال و پرم ساخته اند
(امین پور، 1363: 13)
مردی که طلایه دار مردان خداست از طایفه نور نوردان خداست
قطبی که مدار چشم او قبله نماست قلبش گل آفتابگردان خداست
(همان: 23)
یک چشمه صفا درون پیراهن داشت یک باغ نسیم و نور در دامن داشت
می رفت و سکوت بر لبش بود ولی چشمش دو هزار گفتگو با من داشت
(همان: 46)

4 – 2 – 4 – تلفیق حماسه و عرفان
دیگرویژگیهای بارز شعر این دوره ی امین پور، تلفیق مضامین حماسی و عارفانه است. این ویژگی که به دلیل قرار گرفتن او در فضای حماسی و عرفانی انقلاب و جنگ درشعر او نمود پیدا کرده است، به عنوان یکی از اصلی ترین دلایل سرودن مجموعه های شعری نخستین او محسوب می شود چرا که او از جمله شاعرانی است که صادقانه و مومنانه با مفهوم دینی جنگ روبرو می شود و این بسته مناسبی است برای ارائه ی مفاهیم مورد نظر او و دعوت مردم به مبارزه.
مفاهیم عرفانی و معنوی شعر امین پور، با مضامین حماسی برگرفته از انقلاب و جنگ، در هم می آمیزد و نوع خاصی از شعر حماسی و عرفانی را پدید می آوردکه مشحون از نوآوریهای لفظی و ترکیبات خاصی است. در این نوع شعر بین تصاویر کوتاه و آهنگ و موسیقی درونی واژگان ارتباط تنگاتنگی برقرار می شود و همین عامل سبب می شود تا شاعر به رسالت واقعی شعر خود که بیان محتوای حماسی و در عین حال عارفانه است، نائل شود.
در ذیل به ذکر نمونه هایی از اشعار حماسی، عرفانی امین پور می پردازیم.
غرل تصمیم
بیا به خانه ی آلاله ها سری بزنیم
ز داغ با دل خود حرف دیگری بزنیم
به یک بنفشه صمیمانه تسلیت گوییم
سری به مجلس سوگ کبوتری بزنیم
شبی به حلقه ی درگاه دوست دل بندیم
اگر چه وا نکند، دست کم دری بزنیم
تمام حجم قفس را شناختیم بس است
بیا به تجربه به در آسمان پری بزنیم
به اشک خویش بشوییم آسمان ها را
ز خون به روی زمین رنگ دیگری بزنیم
اگر چه نیت خوبی است زیستن امّا
خوشا که دست به تصمیم بهتری بزنیم
(امین پور ، 1387: 406)
” در غزل تصمیم” با ترکیباتی، همچون خانه ی آلالهها، بنفشه ، مجلس سوگ کبوتر و با کلماتی چون داغ، دل، خنجر، شب، قفس و آسمان مواجه می شویم که به ما در تداعی مفهوم کمک می کند و گاه بیان تازه ی مفاهیم عرفانی با دعوتی حماسی از سوی شاعر پیوند می خورد.
در این شعر، شاعر با استفاده از ترکیبات و عناصر طبیعی مانند خانه ی آلاله، بنفشه، مجلس سوگ کبوتر به بیان مفاهیم شعری خویش پرداخته است”. (قاسمی، 1384: 165)
و یا در شعر “بازی آفتاب و باران”
گاه پیدا و گاه پنهانند
بازی آفتاب و بارانند
سرخوشانی که در سماعی سرخ
پای کوبان و دست افشانند
گر نسیمی ز سوی دوست رسد
باغی از برگ های لرزانند
برگ ها می روند شاد ولی
زخم ها روی شاخه می مانند
گرچه گل دسته دسته پر پر شد
باز از این دست گل فراوانند
(امین پور، 1387: 403)
در غزل فوق ، ارتباط گویای تصاویر کوتاه شعری و آهنگ موسیقی درونی واژه ها، سبب شده است تا شاعر به رسالت واقعی شعر خود، که بیان محتوای حماسی و در عین حال عارفانه ی آن است، نائل شود.

رفته اند.
باران گرفت نیز وقصد مصاف کرد آتش نشست و خنجر خود را غلاف کرد
گویی آسمان سر نطقی فصیح داشت با رعد سرفه های گران سینه صاف کرد
(همان: 391)
درشعرزیرنیزترکیبات گرده ی گرد باد و خون شب استعاره است
ناگه رجز هجوم خواندند بر گرده ی گرد باد راندند
شستند به خون شب زمین را شمشیر به آسمان رساندند
تا باغ جنون ثمر دهد باز در مزرعه بذر جان فشاندند (همان، 404)
کوچیدن رود: استعاره
ای خوشا خروشیدن، جاودانه جوشیدن همچو رود نا آرام زین کرانه کوچیدن
(همان : 405)
آلاله ها: استعاره از شهدا ، بنفشه : استعاره از صاحبان عزا
بیا به خانه ی آلاله ها سری بزنیم ز داغ با دل خود حرف دیگری بزنیم
به یک بنفشه صمیمانه تسلیت گوییم سری به مجلس سوگ کبوتری بزنیم
(همان: 406)
در شعر «دو قطره خون » ، خوردن نور و خفاش در معنای استعاری
بیداری و چشم تو به خوابی است شگفت آن نور که خورده ای شرابی است شگفت
خفاش مگر خون تو ببیند در خواب هر قطره خونت آفتاب است شگفت
(همان: 434)
در شعر «معانی خوب »، خورشید: استعاره از شهدا
ای نابترین معانی واژه خوب ای جوشش خون گرمتان شهر آشوب
کس در سفر کدام منظومه شنید یک روز کند هزار خورشید غروب
(همان: 438)
در کوچه آفتاب ، رقص سراب: استعاره
در خواب شبی شهاب پیدا کردم در رقص سراب آب پیدا کردم
این دفتر پر ترانه را هم روزی در کوچه ی آفتاب پیدا کردم
(همان: 444)
در شعر زیر ، لبان مرگ: استعاره
ما دشمن آه و آوخ را افسوسیم با شوق لبان مرگ می بوسیم
دریا دریا اگر زما بر گیرند کم می نشویم از آنکه اقیانوسیم
(همان: 447)
صبح از سفر سخت زمان می آید زان سوی زمین و آسمان می آ ید
شب را به فراسوی زمان رانده به خشم صبحی که نفس نفس زنان می آید (همان ، 449) صبح : استعاره از پیروزی نور ، شب استعاره از ظلم و ستم
در شعر “نان ماشینی “
پیشانی تبدار بیابان: استعاره
من دلم می خواهد
دسمتالی خیس
روی پیشانی تبدار بیابان بکشم. (همان : 371)
درشعر “پاکنویس “
نسبت دادن آمدن و خط زدن مشق شب به خورشید: استعاره
صبح خورشید آمد
دفتر مشق شبم را خط زد
پاک کن ها بیهوده است
اگر این خط ها را پاک کنم
جای آن پیداست (همان: 376)
در شعر«تجسّم» ، کاشتن نور، دست نازک اشراق: استعاره
از چشم هر شهید
یک قطره اشک شوق بگیرید
یک قطره اشتیاق زیارت
فواره ای از نور بکارید
قلبی از آینه دلی از دریا
و گردنی بلند
از آبشار پاک تواضع
یا از غرور محض بسازید
از آستین روشن موسی
دستی به رسم وام بگیرید
دستاری از امام بیاورید
باری به دست نازک اشراق
از عشق پیکری بتراشید
(همان: 377- 378)
در شعراین زیر، سبز سرخ : استعاره از شهید
این سبز سرخ کیست/ این سبز سرخ چیست که می کارید/ …. /وقتی که لحظه، لحظه ی رفتن بود، آن سبز با سخاوت خورشید/ بخشیدهر چه داشت. (همان: 381)

تشبیه: ،ساده ترین صورت خیالی است، ،و آن یاد آوری همانندی و شباهتی است که، از جهتی یا جهاتی، میان دو چیز مختلف وجود دارد. (شفیعی، 1380، 53) تشبیه یکی از صورت های خیالی است که مورد توجه امین پور است. شاعر از این خیال شعری، چه به صورت گسترده و چه به صورت فشرده بهرهی فراوانی برده است.تشبیهات به سه شیوه ی بلیغ ، اسنادی وصریح در این دوره به کار رفته اند در تشبیهات امین پور، عناصر زیبای طبیعت متناسب با معنی و مضمون، مورد توجه قرارگرفته و محملی برای ساختن تصاویر شعری او واقع شده است. در ذیل نمونه هایی از کاربردهای مختلف تشبیه ، در شعر امین پور ذکر می شود :
درغزل زیر ،باران کینه: تشبیه بلیغ اضافی است
نمرودیان همیشه به کارند
تا هیمه ای به حیطه ی آتش بیاورند
اما / ما را از آزمایش آتش هراسی نیست
ما بارش همیشه ی باران کینه را
با چترهای ساده عریانی احساس کرده ایم . (امین پور ،374:1388)

در نمونه ی زیر آبشار پاک تواضع: تشبیه بلیغ اضافی
با چترهای ساده عریانی احساس کرده
…….
گردنی بلند/ از آبشار پاک تواضع / یا از غرور محض بسازید . (همان:378)
شاعر در ساخت تصاویر« باغ جنون و بذر جان»، از تشبیه بلیغ اضافی استفاده کرده است.
تا باغ جنون ثمر دهد باز/ در مزرعه بذر جان فشاندند. (همان : 404)

بذر عشق:تشبیه بلیغ اضافی
چند فصلی کشت بذر عشق کن هر چه قربانی است نذر عشق کن
سرخ کن یاس سفید یاس را پاک کن گرد و غبار داس را
(همان :412)
تشبیه بلیغ اضافی:دریای دل
حسن تو کنایه ای ب
ه کنعان می زد در نای تو نبض عید قربان می زد
دریای دلت ساحل اطمینان بود آرامش تو طعنه به طوفان می زد
( همان : 433)
تشبیه بلیغ اضافی: چشمه ی مهتاب
شهیدان را به نوری ناب شوییم درون چشمه مهتاب شوییم
شهیدان همچو آب چشمه پاکند شگفتا آب را با آب نوشیم
(همان:456)
شاعر درشعر«جغرافیای ویرانی »از تشبیه بلیغ اسنادی بهره گرفته است
دلم قلمرو جغرافیای ویرانی است هوای ناحیه ی ما همیشه بارانی است
دلم میان دودریای سرخ مانده سیاه همیشه برزخ دل تنگه ی پریشانی است
مهار عقده ی آتشفشان خاموشم گدازه های دلم دردهای پنهانی است
صفات بغض مرا فرصت بروز بدهید درون سینه ی من انفجار زندانی است
تو فیض یک اقیانوس آب آرامی سخاوتی، که دلم خواهشی بیابانی است
(همان : 393)
در شعرمرز بودن، پروانه وار: تشبیه
پروانه وار بال و پر گر گرفته ام پروانه ی عبور من از مرز بودن است
کو عمرخضر رو طلب مرگ سرخ کن کاین شیوه جاودانه ترین طرز بودن است (همان :395)
ای خوشا خروشیدن، جاودانه جوشیدن/ همچو رود نا آرام زین کرانه کوچیدن
…………..
معنی شکوفایی است، ترجمان والایی است/ مثل غنچه خندیدن. چون جوانه روییدن
تشبیه: همچو رود ناآرام، مثل غنچه خندیدن، چون جوانه روییدن. ( امین پور ،1387 : 405)
درشعر «خلاصه خوبی ها»:
تشبیه در مثل صحن حرم، فریاد تو مثل تلاطم طوفان، آرامشت مثل تلاوت یک دریاست
در چشمت از حضور کبوترها هر لحظه مثل صحن حرم غوغاست
فریاد تو تلاطم یک طوفان آرامشت تلاوت یک دریا
(همان: 407)
تشبیه : قلبش گل آفتابگردان خداست
مردی که طلایه دار مردان خداست از طایفه ی نور نوردان خداست
قطبی که مدار چشم او قبله نماست قلبش گل آفتابگردان خداست
(همان: 419)
تشبیه: مانند پرنده در شب غرش رعد
در واقعه ای چنان کجا بگریزم زان مامن بی امان کجا بگریزم
چونانکه پرنده در شب غرّش رعد در پهنه ی آسمان کجا بگریزم
( همان :421)
آنسان که نسیم برگ را می بوسد یا حادثه زین و برگ را می بوسد
وقتی لب پلک خسته اش را می بست گفتی که لبان مرگ را می بوسد
(همان: 424)
تشبیه: ای مرگ تو را چو آب خواهم نوشید
گر آتش صد هزار دوزخ باشی ای مرگ تو را چو آب خواهم نوشید
(همان: 426)
تشبیه: چون هجرت آفتاب
من همسفر شراب از زرد به سرخ من همره اضطراب از زرد به سرخ
یک روز به شوق هجرتی خواهم کرد چون هجرت آفتاب از زرد به سرخ
(همان : 429)

تشبیه : هر قطره خون مثل آفتابی است
بیداری و چشم تو به خوابی است شگفت آن نور که خورده ای شرابی است شگفت
خفاش مگر خون تو بیند در خواب هر قطر ه خونت آفتابی است شگفت
(همان: 434)
تشبیه بلیغ اسنادی: پروانه بی پریم
اسطوره ی بی بال پریدن ماییم پروانه ی بی پریم و بی پرواییم
«لا» گوی خدایان و «بلی» گوی خدا ماییم که در حجم زمان تنهاییم
(همان: 448)
تشبیه صریح : شهیدان همچو آب چشمه پاکند
شهیدان را به نوری ناب شوییم درون چشمه مهتاب شوییم
شهیدان همچو آب چشمه پاکند شگفتا آب را با آب نوشیم
(همان: 456)
تناسب و تضاد:
تناسب، در واژگان: آب، آینه، سفر
در لحظه های بدرود
حتی
آبی به روی آینه ها مان نریختیم
رسم سفر همیشه نه این بود! (امین پور،370:1387)
نمرودیان همیشه به کارند
تا هیمه ای در آتش بیاورند
امّا
ما را از آزمایشآتش هراسی نیست
ما بارش باران کینه را
با چترهای ساده عریانی
احساس کرده ایم . (همان:374)
درشعرفوق شاعر،بین واژگان: نمرود، هیمه، آزمایش ،آتش

(امین پور، 391:1387)
شاعر با آهنگ درونی کلمات، موسیقی خاصی ایجاد کرده است. این موسیقی بیانگر اقتدار و خشم و سینهندگی او ست. وی در این شعر از واژگانی مانند نیزه، آتش، خنجر، غلاف، رعد، سرفه های گران، استفاده کرده تا روحیّه ی حماسی خود را به تصویر بکشد و با بیان تند و قاطع و حماسی، مخاطب را به حرکت وهجوم و مبارزه فرا بخواند.
در شعر راز پرواز :
ای خـــــوشا خــــــروشیدن ، جـــاودانه جـــوشیدن
هــــــمچو رود نـــــــاآرام ، زیــــن کرانه کوچیدن
ای خـــوشـــا ز خــود رفتن، مست خلسه ای خونین
سر خوش از سماعی سرخ، عـــارفانه رقـــــصیدن
معنـــی شـــکوفـایی است، ترجــمان والایی است
مثــل غنــچــه خندیـــدن ،چــون جوانه روییدن
امین پور،405:1387)
شاعر، با به کار گرفتن واژگانی مانند خروشیدن، جاودانه جوشیدن ، رود ناآرام، کوچیدن، خندیدن غنچه، روییدن جوانه و پرواز ، به نوعی حرکت و پویایی را در قالب واژگانی هم نوا به تصویر کشیده است که شاعر با بکار بردن واژگان خوش تراش طبیعی و رعایت تناسب، بر موسیقی و روانی شعر خود افزوده است.
وبا واژگانی چون جوشیدن، خروشیدن، کوچیدن، روییدن. به عنوان قافیه کناری، موسیقی کلام خود را نمایان ساخته است و موجب ایجاد فضای موسیقیایی بیشتری شده است. در سروده ی «شعری برای جنگ » :
تنها میان ساکت شبها/ بر خواب نا تمام جسدها/ خفّاش های وحشی دشمن/ حتی ز نور روزنه بیزارند/ باید تمام پنجره ها را/ با پرده های کور بپوشانیم اینجا/ دیوار هم/ دیگر پناه پشت کسی نیست./ کاین گور دیگری است که استاده است/ در انتظار شب/ دیگر ستارگان را/ حتی/ هیچ اعتماد نیست/ شایدستاره ها/ شبگرد های دشمن ما باشند.(هما ن،384)
دراین شعر، شاعر، با استفاده از واج آرایی و تکرار صامت ها، موسیقی و تناسب خاصی در شعر ایجاد کرده است و این موسیقی به کمک واژگانی شکل گرفته که ریشه در طبیعت و عناصر آن دارند.

4-2 – 2- 2 – ایماژها و تصاویر حسی
عنصر اصلی سازنده ی شعر، خیال است. هیچ تجربه ای از تجربه های انسانی که می تواند موضوع شعر قرار گیرد، بی تاثیر وتصرّف نیروی خیال، ارزش هنری و شعری پیدا نخواهد کرد و هر حادثهای، هنگامی موضوع شعراست،که از شهود حسی وخیال شعری انسان شاعر رنگ پذیرفته باشد.(شفیعی کدکنی، 27:1380) صور خیال یکی از عوامل مهم شاعرانگی است.” خیال شاعر با یاری گرفتن از عنصر تصویر، بسیاری از امور ذهنی را دیداری می کند و تصورّات خودرا ازاین راه به تماشا می گذارد (حسن لی، 282:1383)
تصاویر خیالی، ظرفیت زبان را برای برانگیختن عاطفه افزایش می دهد و در گسترش دادن معنی در ذهن نقش اساسی دارد. «صور خیال سبب می شود که جهانی که شاعر در شعر عرضه می کند با جهان واقعی که ما به آن عادت کرده ایم تفاوت پیدا کند و همین تازگی و غرابت جهان شعر که بی تردید عناصر خیال در پدید آوردن آن نقش بسزایی دارد سبب می شود که توجه ما به متن بیشتر گردد.» (پورنامداریان، 1385: 60-62)
تحوّلات در عرصه ی صور خیال در شعر فارسی از حیث کمّی و کیفی کاملاً مشهود بوده است به همین منوال در شعر معاصر ایران تصاویر خیالی اصالت سبک خاص خود را دارد. (ذوالفقاری ، 1387: 1) ساختار تصاویر خیالی شعر معاصر در اشعار قیصر امین پور نمود پیدا کرده و از این حیث ممتاز است. یکی از ویژگی های بارزی که در شعر او دیده می شود، این است که عناصر طبیعی بیشترین نقش را در زیر ساخت تصاویر شعری او ایفا می کنند. (همان) استفاده از ایماژها و تصاویر حماسی زودگذر به مدد عناصر طبیعی، شعر او را از حرکت و پویایی خاصی برخوردار کرده است.
یکی ازتصاویری که بطوربرجسته ای درشعر امین پور نمود پیداکرده است،« تشخیص» است، در ساختن تصاویری که برمبنای تشخیص شکل گرفته اند، طبیعت و جلوه های آن، مهمترین نقش را دارند، ذهن شاعر دراشیاودرعناصر بی جان طبیعت تصرف می کند و از رهگذر نیروی تخیّل به آنها حرکت وجنبش می بخشد طبیعت در تصاویر تشخیصی شعر او، سرشار اززندگی وحرکت وحیات است.
در زیر به نمونه هایی از این تصاویر اشاره می شود.
صبح از سفر سخت زمان می آید زان سوی زمی و آسمان می آید
شب را به فراسوی زمین رانده به خشم صبحی که نفس نفس زنان می آید
(امین پور،449:1387)

آنسان که نسیم برگ را می بوسد یا حادثه زین و برگ را می بوسد
وقتی لب پلک خسته اش را می بست گویی که لبان مرگ را می بوسد
(همان:424)
برخیز که روح آب بر خاک افتاد آن راکب خونرکاب بر خاک افتاد
چشمان شفق به سوگ خون می گرید همسایه ی آفتاب بر خاک افتاد
(همان: 425)
بادبان را ناخدا باد است . (همان: 375)
صبح خورشید آمد / دفتر مشق شبم را خط زد (همان: 376)
برگ ها می روند شاد ولی / زخم ها روی شاخه می مانند (همان :403)
ناگه رجز هجوم خواندند برگرده یگرد باد راندند
شستند به خون شب زمین را شمشیر به آسمان رساندند
(همان :404)
باران گرفت نیزه وقصد مصاف کرد آتش نشست و خنجر خود را غلاف کرد
گویی آسمان سر نطقی فصیح داشت با رعد سرفه های گران سینه صاف کرد
تا راز عشق ما به تمامی عیان شود با آب دیده آتش دل ائتلاف کرد
(همان :39)

قیصر امین پور، با استفاده از عناصر طبیعی، تصاویر استعاری جذّاب و بالنده ای را آفریده است تصاویری که بیان کننده ی روح حماسی شعر اوست.
در زیر به نمونه هایی از این تصاویر، اشاره می شو د
لبخند تو خلاصه خوبیهاست لختی بخند خنده ی گل زیباست
پیشانیت تنفس یک صبح است صبحی که انتهای شب یلداست
در چشمت از حضور کبوترها هر لحظه مثل صحن حرم غوغاست
(امین پور، 1388: 407)
در شعرفوق امین پور با استفاده از عناصر طبیعت ، چون گل، صبح، شب، کبوتر، تصاویر استعاری پویا و زنده ای را آفریده است که بازتاب روح حماسی شعر اوست.
در شعر «کوچه های خراسان»
چشمه های خروشان ترا می شناسند موج های پریشان ترا می شناسند
پرسش تشنگی را تو آبی ، جوابی ریگ های بیابان ترا می شناسند
نام تو رخصت رویش است و طراوت زین سبب برگ و باران ترا می شناسند
از نشابور بر موجی از لا گذشتی ای که امواج طو.فان ترا می شناسند
(همان: 408)
در این شعر شاعر با اسناد دادن فعل« می شناسند »، به عناصر طبیعی و روح بخشیدن به آن تصاویر جذّابی را خلق کرده است
آنسان که نسیم برگ را می بوسد یا حادثه زین و برگ را می بوسد
وقتی لب پلک خسته اش را می بست گفتی که لبان مرگ را می بوسد (همان،:424)
شاعر فعل بوسیدن را به نسیم و حادثه نسبت می دهد و با این شیوه تصویر استعاری طبیعی زیبایی خلق می کند.
بر خیز که روح آب بر خاک افتاد آن راکب خونرکاب بر خاک افتاد
چشمان شفق به سوگ خون می گرید همسایه ی آفتاب بر خاک افتاد
(همان: 420)
در شعرمزبور نیز شاعر با ترکیب هایی همچون روح آب، راکب خونرکاب، چشمان شفق، همسایه آفتاب به تصویر آفرینی پرداخته است.
نوشیدن نور ناب کاری است شگفت این پرسش را جواب کاری است شگفت
تو گونه ی یک شهید را بوسیدی بوسیدن آفتاب کاری است شگفت
(همان:430 )
امین پور با به کار بردن ترکیبهای نوشیدن نور ناب و بوسیدن آفتاب، با طبیعت و عناصر آن ، تصاویراستعاری زیبایی خلق کرده است .
گفتم در شهر ما/ دیوارها پر از عکس لاله هاست …… کابوس آشنای شب کودکان شهر/ هر شب لباس واقعه می پوشد (همان: 383-389)
مبادا خویشتن را واگذاریم امام خویش را تنها گذاریم
زخون هر شهیدی لا له ای رست مبادا روی لاله پا گذاریم
(همان: 455)
بیا ای دل از اینجا پر بگیریم ره کاشانه دیگر بگیریم
بیا گمکرده ی دیرین خود را سراغ ازلاله ی پرپربگیریم
(همان: 458)
که در سه شعر فوق، شاعر “لاله” را در معنای استعاری به کار برده است
در نمونه های زیر «گل» و « غنچه » استعاره از رزمندگان و شهداست
در این چمن که زگل های بر گزیده پر است برای چیدن گل انتخاب لازم نیست
(همان:390)
دل مسافر من به یادساقه ات ای گل شکسته خواند نمازی اگر درست بگویم
(همان: 397)
گرچه گل دسته دسته پر پر شد باز از این دسته گل فراوانند
(همان: 403)
در خاک شد صد غنچه در فصل شکفتن ما نیز جز خاکستری بر سر نکردیم
(همان: 392)
در شعر« تقصیر عشق بود» ، قصد مصاف کردن باران و غلاف کردن خنجر، توسط آتش و سینه صاف کردن رعد در معنای استعاری به کار

دید.
خوشا که در دل طوفان شن روان باشیم برای خستگی خویش سایبان باشیم
بیا بلند بگوئیم، ما نمی خواهیم نماز را بگذاریم و فکر نان باشیم
(امین پور،117:1363)
یا در شعر زیر که به یکی از باورهای دینی اشاره شده می توان به نگرش او پی برد.
از راه رسیده ایم/ با قامتی به قصد شکستن/ ما را سر شکستن بتهاست/ لات و منات را که شکستیم/ عزی دیگر عزیز نمی ماند/ ما از جنس پینه کفش به پا داریم/ هر چند/ این کفش های کهنه ی ما/ درو می کند/ اما با گفتن خستگی های خود/ از راه رسیده ایم/ آهنگ شکست بتی دیگر/ بر دوشمان تبر/ میراث باستانی ابراهیم (امین پور، 1363 :24 – 23 )
در این سروده که در باره ی جنگ سروده شده، بیشتر رویارویی حق و باطل مطرح است و بیشتر سخن ازدیناست تا خاک به مفهوم ملی آن. از دیگر موضوعاتی که نشانگر بینش و اندیشه ی دینی شاعر است عاشورا و مفاهیم مرتبط با آن است که شاعر عظمت عاشورا و حرکت هدفمند عاشوراییان را از منظر عرفان به تصویر کشیده است و واژگان خاص ادبیات عرفانی، چون حیرت و سرگردانی را می توان در آن دید.
سزد گر چشم ما در خون نشیند چو دریا را به روی نیزه بیند
چو از جان پیش پای عشق سرداد سرش برنی نوای عشق سرداد
شگفتا بی سر و سامانی عشق به روی نیزه سر گردانی عشق
ز دست عشق در عالم هیاهوست تمام فتنه ها زیر سر اوست
(امین پور ، 162:1377)
موضوع دیگری که شاعر با نگاه خاص خود به آن می نگرد ، انعکاس مهدویّت در شعر است وی می کوشد به مهدویّت و انتظار از منظر جدیدی نگاه کند. انتظاری که جایی برای رخوت و سستی نیست و منتظر کسی است که در وجود او عشق به کمال موج می زند و همین عشق وی را به حرکت، ابداع و آفرینش فرا میخواند. او همان منتظر واقعی است شاعر انتظار، در این روزگار، با طرح مسائل اجتماعی و انتقادی ، سعی دارد وضعیت موجود را تغییر دهد وضعیت مطلوب و قابل قبول را جانشین آن سازد.
«روزی که دست خواهش کوتاه/ روزی که التماس گناه است/ روزی که روی درها/ با خط سادهای بنویسند/ تنها ورود گردن کج ممنوع» (همان:11)
شاعر از نگاه خود جهان موعود مطلوب را به تصویر کشیده است که به نوعی جهتدهندهی افکار و اندیشه هاست و در ضمن توصیف و بر شمردن ویژگی های مدینهیفاضله موعود، معیارهایی از زندگی درست و انسانی را به ما نشان می دهد. او التماس کردن و گردن کج کردن را امری نادرست معرفی کرده است و به این شکل سیمایی از یک انسان منتظر را ارائه می کند، انسانی که اهل تملّق ، خفّت و خواری و زبونی نیست.(محدثی خراسانی ، 296:1388) یا در بند دیگر، وقتی به نکوهش جنگ می پردازد، تصویری از آرامش جهان موعود را ارائه می دهد که از منظر شعری، ناب و در نوع خود کم نظیر است.
…خواب در دهان مسلسل ها/ خمیازه می کشد/ و کفش های کهنه سربازی/ در کنج موزه های قدیمی/ با تار عنکبوت گره می خورند/ روزی که…(امین پور ، 12:1388)
امینپور پس ازجنگ و پس ازفرونشستن آن شعله ی حیرت انگیزی که امکان حضوردرگرمای عشق وعرفان را فراهمکرده بود خود را در فضای دیگری یافت که کاملا با آنچه که در گذشته درتصور او میگنجید، تفاوت داشت درمجموعهی آیینههای ناگهان، ما با شاعری مواجه می شویم که«هم آرزوی دوردست تحرّک در دیدگان کاغذیش آب میشود و هم امید معصومانه همچون آتش شمعی رو به سکوت در دل او به آرامی شعله می کشد.»(یوسف نیا ،1387 : 13-11)
شاعرکه پیش ترسرودههای پایداری ودفاع مقدس، مبتنی برشعا ر و برمحور حماسی اجتماعی، می سرود اینک سروده هایش تب وتاب دیگری دارد و شاعر شعر بی قرار می شود . دراین دورهدغدغه های شاعر از نوع دیگری است تصویری ازجامعهی آنروزگار،حسرت ها وآرمان های شاعر را درخود دارد. بیان دردها و رنج ها، تأکید بر عدالت اجتماعی وآزادی فردی وجامعهیآرمانی و ایده آل. در قطعه ی ناگزیر از مجموعه ی آیینه های ناگهان(ص9 ) و قطعه ی آواز عاشقانه(ص 79) و قطعه ی نامه ای برای تو (ص 97) به اندیشه ی اجتماعی شاعر میتوانپی برد. قیصرشاعری درد آشناست و انسان بودن و انسان زیستن را مهم ترین اصل شاعری میداند و معتقد است که سرودن یک فعل مجهول است. نه از آن روی که فاعل آن معلوم نیست بلکه از آن روی که فاعل حقیقی آن معلوم نیست. به همین دلیل، قدما، آن را به سحر و معجزه مانند کرده اند. معلولی که علت آن معلوم نیست و اگر چه سرودن خودش علت است و علّت هم همان درد است. (همان: 13-11) درسال ( 73) که همهی شور و هیجان های آتشین فروکش کرده شاعر دچار تردیدی دردناک میشود و باورهای او رنگ دیگری به خود می گیرد. رنگی که هم رنگ باهزارخواهش است و آیا و پرسش و امّا، همین دگرگونی است که شاعر را وا میدارد تا«هرگز»و«هیچ»رامخاطب قراردهد و درجستجوی همان دم آخری باشد که در این میانه سنگ تمام بگذارد و نقطه ی پایان برهمه چیز باشد و درسال (75 )با غزلی مواجه می شویم که ناتوانی و عجز شاعر را در رسیدن به آنچه که پیش تردست یافتنی می پنداشت به تصویر می کشد.
توقافله ی خیال وتسخیر تو محال بخت منیکه خواب وتعبیر تو محا
ل
عنقای بی نشانی سیمرغ کوه قاف تفسیر رمز و راز اساطیر تو محال
بیچاره دچار تو را چاره جز تو نیست چون مرگ ناگزیری و تدبیر تو محال
(امین پور،119:1388)
شاعر با دریافت این مهم که هر چه تا به حال دیده است، جز بازتاب گمان و پندار او نبوده است در جستجوی حضور وجود مطلقی است که از فهم و وهم بیرون است همین نیاز اجتناب ناپذیر به حضور اوست که، شاعررا وامیدارد که علیرغم عقل ومنطق پیچیده در این قرن نوظهور به او دل ببندد حتّی اگراین او، زاییده ی نیاز او به حقیقت مطلق باشد. غزلی که درفروردین( 77) سروده شاهدی است براین مدعا که شاعر نمیخواهد و نمیتواند از ایمان خود چشم بپوشد و اینگونه اقرار می کند:
می خواهمت چنان که شب خسته خواب را می جویمت چنان که لب تشنه آب را
و
حتی اگر نباشی می آفرینمت چونان که التهاب بیابان سراب را
( همان:125)

3 – 3 – قیصر و سبک رمانتیک
دراشعارامینپور بیش از هر چیز رگه هایی از دید و دریافت های رمانتیک جلب نظرمی کند. بیشترین مایه های رمانتیسم اورا در دفتر تنفس صبح میتوان سراغ گرفت. طبیعت گرایی، گرایش به شهرگریزی و بازگشت به روستا که از درون مایه های اصلی رمانتیسم اروپایی است و از میان معاصران در شعر نیما به وضوح دیده می شود دراین دفترنموداراست.(اقتصادی نیا،139:1386 ) مثنوی« فصل وصل» که شاعرآن رادرسال 62 در زادگاهش سروده است، سرشار است از تصاویر روستایی و ستایش طبیعت بکر و هر آنچه که با آن پیوندی نزدیک دارد و آرزویی که جز با مرگ و آرمیدن در خاک روستا برآورده نشد.
بارمی بندیم سوی روستا می رسد از دور بوی روستا
(امین پور،410:1387)
و در قطعه ی« نان ماشینی» می توان به شهرگریزی و روی آوردن به طبیعت و زندگی طبیعی را دید.
من دلم می خواهد
دستمالی خیس
روی پیشانی تبداربیابان بکشم
دستمالم افسوس
نان ماشینی درتصرف دارد…..
آبروی ده مارابردند
(همان:371)
شاعر در قطعه ی «خورشید روستا» صریحا از روستا به مثابه ی سرچشمه ی الهام و شکوفایی هنری خویش نام می برد و میگوید:
ازمن گذشت
امادلم هنوز
بالهجه ی محلی خودحرف می زند
بالهجه ی محلی مردم
بالهجه ی فصیح گل وگندم
گندم
خورشیدروستاست
وقتی که بادموج می اندازد
درگیسوی طلایی گندم زار
خورشیدشعرمن آنجاست (امین پور،116:1388)
این درون مایه را در قطعه ی «خاطرات خیس» و ««یادداشت های گمشده» هم می توان دید. در قطعه ی اخیر، هنوزغم غربت شاعری دل بسته ی روستا که با زندگی خشک و بی روح شهری مانوس نشده، پیداست. یکی دیگر از نشانههای رمانتیسم ، آرمانگرایی است که در اشعارآغازین امین پور دیده می شود. او اجزای تابلوها وقطعات پازل را برجسته نمی کند. تابلوهای کلی دورنما می سازد و این از ویژگی های آثار رمانتیک است _ (سعیدی کیاسری،12:1386) این گرایش رفته رفته تعدیل وشاعرآرمانگرا به واقع گرایی کشانده می شود، رویاها را به یک سو می نهد و با خویش می گوید:
نه چندان بزرگم
که کوچک بیابم خودرا
نه آنقدرکوچک
که خودرابزرگ…
گریز از میانمایگی
آرزویی ست بزرگ
(امین پور،26:1388)
تحوّل تدریجی او از آرمان گرایی به واقع گرایی رفته رفته عمیق ترمی شود و این سیر از آرمان به واقعیت جزدلایل فردی، اسباب اجتماعی نیز دارد. با تحول اجتماعی که پس از جنگ پدیدار گشت. شاعرکه تازه از جنگ فارغ شده بود خود را در برابرجهان عینی، خشن، بی عاطفه و تردید آمیز می بیند حال آنکه او سا لها در حماسه زیسته بود. حماسهای که قصهی قوم وقبیله است نه لالایی وخلسهی فرد. نگاه شاعر به این دگرگونی دردی سنگین برایش به ارمغان می آورد (فتوحی:10.1373)
خسته ام ازآرزوها ، آرزوهای شعاری
شوق پرواز مجازی.بال های استعاری
لحظه های کاغذی را ، روز وشب تکرار کردن
خاطرات بایگانی ، زندگی های اداری
آفتاب زرد وغمگین ، پله های رو به پایین
سقف های سرد وسنگین ، آسمان های اجاری
…………………
. عاقبت پرونده ام را ، باغبارآرزوها
خاکخواهدبست روزی، بادخواهدبرد باری
(امین پور،95:1380)

فصل چهارم