مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 435

زرت کسی قمصور شدن-به وضع بد و خنده داری از پا درآمدن-بیمار شدن-شکست خوردن
بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

ته بر کردن-از ته بریدن

ته دار-پایه دار

عینک ذره بینی بسیار قوی
پُر پشت-انبوه-بسیار روییده

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

آش آلو کردن(خجالت‌زده کردن، کنفت کردن، سکه‌ی یک پول کردن)

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط
تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

 

دلمه شدن-بسته شدن

جُستن-چیز گمشده را یافتن

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا
زدن خود به آن راه-خود را به نادانی

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

تته پته-لکنت زبان

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

چی-چه-چیز
چیز خور-مسموم شده

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

روی دست کسی ماندن-به فروش نرفتن-باد کردن

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

چندر غاز-پول بسیار کم

رفتن ِ سر کسی-از پرحرفی کسی خسته شدن-از صدای بلند کسی یا چیزی ناراحت شدن

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

چیز فهم-عاقل و فهمیده
خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن
دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن
خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

زابرا-از خواب پریده-بد خواب-عصبی

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

 

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

 

بامبول سوار کردن- بامبول در آوردن

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل
روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

حرف روی حرف کسی آوزدن-برخلاف حرف کسی چیزی گفتن-با حرف کسی مخالفت کردن

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت
تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

خاله خرسه-دوست نادان

چشم روشنی-چیزی که برای خوشامدگویی برای کسی می برند

آش شله‌قلمکار(بی‌نظم و قاعده)

چَکه-شوخ و بذله گو

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

 

 

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است
با اشتها-متمایل به غذا

 
خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود
انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن
به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

ابرو زدن(رضا دادن، اشاره کردن)

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

انگشت‌نگاری-ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده

تار-از محلی راندن

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)

باد گرفتن-مغرور شدن

 
دلال محبت-پا انداز-خانم بیار

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده
چرکوندی-لکه دار کثیف
پای کلاغ-خط بد و ناخوانا-خرچنگ قورباغه ای-قلم چرا

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

 

پارسنگ برداشتن عقل کسی-خل بودن-دیوانه بودن

تا-لنگه-همتا

 

چشم و چار-چشم-دید-بینایی

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

از بز حرام‌زاده‌تر(سخت‌گریز و حیله‌گر)

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

 

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

 

 

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

پت پتی-موتور سیکلت

آب دادن بند(خود را لو دادن، فرصت را از دست دادن)

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن
تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

 
راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن

 

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

جیغ و ویغ-داد و فریاد

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی
دبه کردن-دبه در آوردن

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند
دادستانی-دادخواهی-کار دادستان
دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن
آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

پله خوردن-دارای پله بودن

بازپرس-کسی که از متهم پرس و جو می کند

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

پس نشستن-عقب نشینی کردن
خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

 

رسانه-وسیله ی ارتباطی
تبدیل به احسن کردن-چیزی را با چیز بهتری عوض کردن

درز گرفته-کوتاه کرده

جا نماز-سجاده-فرش کوچکی که بر آن نماز می خوانند

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش
برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-خسته کردن

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

 

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

چوب تو ماتحت کسی کردن-نگا. چوب به آستین کسی کردن

در ثانی-ثانیا-دوم

دسته-جمعیت سینه زن
خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

دود گرفته-بوی دود گرفته-دودآلود-دود زده
آب شیراز-شراب

خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه

 

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

آواز دادن(خواستن)

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

تو در تو- تو به تو

دور-بار-دفعه-نوبت
چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

خدا به دور-پناه بر خدا

زیر چاقی-مهارت

 

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن

تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

 

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

خیط کاشتن-خطا کردن

 

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق
زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی
چال-گودی-حفره
چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی

 
خاله ی خر عمه ی گاو-بسیار نفهم-از اصل و نسب نادان

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ
 

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

جدا جدا-یکی یکی-جداگانه

دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن
آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)
خواب و خوراک-خورد و خواب
بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

درب و داغان شدن

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

اهل بیت-اهل خانه-خانواده

رشوه گرفتن-رشوه خواری

رخصت خواستن-اجازه خواستن

ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

 

اشک تمساح-گریه ی دروغین

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

پوست پیازی-نازک و بی دوام

 

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن

آغا‌پنبه(زن بسیار سفیدرو، عروسک پنبه‌ای)

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

پول مول-پول

 

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

دندان-گاز

 

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

تنگ کلاغ پر-نزدیکی های صبح

خاله خرسه-دوست نادان

به درک واصل شدن-به درک رفتن-برای با نفرت خبر مرگ کسی را دادن بکار می رود

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند
 

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

بی خیالش-نگران نباش-اهمیت نده

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

زبان خود را گاز گرفتن-از گفتن سخن نا به جا پشیمان شدن-از سخن گفتن خودداری کردن

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

 

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن

البرز-بلندقامت-دلیر

 

چوب پوش کردن-با چوب پوشاندن

اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن

بر و بیا-رفت و آمد- دم و دستگاه
دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است

پُلُغ زده-ورقلمبیده-برجسته

دبه-دسته هایی از اراذل در قدیم که با یکدیگر شوخی های زشت می کردند

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

با کسی بحث و مجادله کردن

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک

خودخوری-حالت خودخور

 

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت

دُنگ-سهم-حصه

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع
چار خیابان زدن موی سر-تراشیدن مو به شکل + که برای تنبیه دانش آموران انجام می گرفت
دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود
تیر کردن-نشان کردن

بزرگداشت-احترام-تکریم

خیس کردن-ادرار کردن به خود

خپله-چاق و کوتاه قد

اهل حال(دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی)
بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

زندگی سگی-زندگی سخت و جان فرسا

این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)
رگ ترکی-تعصب نژادی
به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

 

به تور زدن- به تور انداختن

خراشه-تراشه-خرده ی چوب
خوب-کافی-بسیار
خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

 

رم دادن-رماندن-فراری دادن

دبنگ-احمق-کودن

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

خرناس-نگا. خُرخُر

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن
خیال کسی تخت بودن-آسوده خیال بودن-کاملن مطمئن بودن

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

بامبه-توسری

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن
 

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

بالا آمدن کفر کسی-بی نهایت خشمگین شدن

 
 

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن(ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن)

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

باجی-خواهر-زن ناشناس

آشیخ روباه-آب‌زیرکاه-مکار

با هم شیر و شکر بودن-نهایت دوستی با هم داشتن

از این حرف‌ها-مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد

چارلا-چهار لا-چهار تو

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

روی حرف کسی حرف نزدن-با حرف کسی مخالفت نکردن

 

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

پیه چیزی را به تن مالیدن-خود را برای چیزی آماده کردن

داد و هوار-داد و فریاد

خفگی-حالت فشردگی گلو و تنگی نفس

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم
رو نشان دادن-چهره نمایاندن

زُل زدن-خیره نگاه کردن

 

 

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

جفت کردن کفش های کسی-بیرون کردن کسی از جایی

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

داش-لوطی-مشدی

آشنا روشنا(دوست آشنا)

خواهر خوانده-دوست صمیمی

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

بمیرم-قربان بروم

خنسی-گرفتاری-تنگدستی

رکاب کش-به تاخت-با سرعت

 

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

زال-کسی که موهای سر و ابرو و مژه های سفید دارد

دو لَتی-در دو لنگه ای

دود ِ نازک-دود سیگار و قلیان و چپق