مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 375

آیینه‌ی اسکندری(آفتاب)
در کردن-شلیک کردن-خالی کردن

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن

چپو-غارت-تاراج

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

امان کسی را بریدن-کسی را درمانده و بیچاره کردن

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

از پاشنه در آوردن(به هر گوشه و کنار سر کشیدن)

 

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن

تو به تو-گوناگون-لا به لا
دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن
دان-دانه-چینه
رفتن ِ سر کسی-از پرحرفی کسی خسته شدن-از صدای بلند کسی یا چیزی ناراحت شدن
به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

استخوان جلوی سگ انداختن-با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن

رعیت داری کردن-حراست کردن از زیردستان-مورد نوازش و محبت قرار دادن زیردستان

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

چرک و خون-چرک آلوده به خون

چشم روشن شدن-شاد و خرسند شدن

از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)

 

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

 

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن

از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

افتاده-فروتن-متواضع

 
تی تیش مامان-ی بزک کرده-تر و تمیز-شسته و رفته-عزیز دردانه

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

خِطَب-جزیی از جهاز شتر

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

خارج رفتن-بیرون رفتن از خانه-رفتن به خارج از کشور

 

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

خیار چنبر-نوعی خیار

دو رانو نشستن-نشستن چون شتر که نشانه ی ادب است

باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

خدابیامرزی-درخواست بخشش

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

(به زبان کودکان) زخم شدن

 
اره دادن و تیشه گرفتن-جنگ و دعوا داشتن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

 

دید زدن-چشم چرانی کردن-دور و بر را نگاهی انداختن

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

خانم آوردن-پا اندازی کردن

ریش کسی را در دست داشتن-از کسی نقطه ی ضعف در دست داشتن-از کسی گروی در دست داشتن

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

خوش برخورد-خوش محضر-خوش معاشرت

 

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

 

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا

تیغ کش-چاقوکش حرفه ای-لات و جاهل

حرام و حرس-ریخت و پاش
خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن
جود-یهودی-حهود

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

خواهر و مادر-عرض و ناموس-خانواده

بند-ریسمان-طناب-رشته

 

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

جا انداختن-به سر جای خود آوردن

جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن

 

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف
پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی
خانه شاگرد-پسربچه ی خدمت گزار در خانه

زاغ سیاه کسی را چوب زدن-پنهانی مراقب کسی بودن

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده

جز زدن-ناله و زاری کردن

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

خیس کردن-ادرار کردن به خود

از جگر گذشتن-نامردی کردن

 

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)
 

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

خنکای صبح-سحرگاه

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار
خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است
اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن
 

دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

رد پا-جای پا-اثر

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن

دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم
تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

باد گرفتن-مغرور شدن

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

چنگ به دل نزدن-ارزش نداشتن-قابل اعتنا نبودن-جالب نبودن

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

دست کسی افتادن-گیر کسی افتادن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

چارک-یک چهارم

خودرو-آن چه بی اسب رود
از دهان مار بیرون آمدن-هیچ کجی در کسی نبودن-راست بودن

به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

خوش وعده-آن که به وعده اش وفا می کند

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

زه کشی-خشکاندن باتلاق از طریق کندن نهری برای حریان دادن آب راکد باتلاق به آن
بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن
استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

پات-بی آبرو-بی تربیت

بی رگ-بی غیرت-بی حس

 

پا به فرار گذاشتن-گریختن

دول-آلت مردی به زبان کودکان

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

اشتر گربه-چیزهای نامتناسب با هم

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

جنجال-هیاهو-داد و فریاد-غوغا

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف
جور آمدن-اجزای لازم کاری با یکدیگر سازگار آمدن

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

دولابچه-کمد کوچک

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

پا شدن-از جا برخاستن

 

 

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

آب نخوردن-درنگ نکردن

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست

بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن
از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

خونین و مالین-زخمی-خونی شده

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست

بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود
خانم آوردن-پا اندازی کردن
بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن
پایاپای-خرید کالا با کالا-حساب کردن طلب های خود را به جای وام های گرفته

آب به چشم آمدن(طمع کردن)

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

جاگیر شدن-در جای خود ثابت شدن-قرار گرفتن

دهنه سرخود-بی بند و بار

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

 

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره
از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن
چغل خوری-سخن چینی
آبِ سیاه(نیمه کوری)

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

زیر دل زدن-تهوع آوردن

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

درشت-حرف زشت-دشنام

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

رد پا-جای پا-اثر

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

خیز-ورم-آماس

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن
خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد
ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز
ریق افتادن-ریغ افتادن

 

حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن
رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک
تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن

 

آشغالی(سپور)
دیر فهم-کند ذهن-کودن

چپ دادن-رد کردن

 

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

دست از همه جا کوتاه شدن-بی چاره و بی پناه شدن

آتش بی‌باد(ظلم، می)

چیلی-بدبیاری
خدا برکت-خدا بیش ترش کند

چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

آکله فرنگی-سیفلیس

 

آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

چشم پوشیدن از چیزی-صرف نظر کردن از چیزی

چاچول باز-حقه باز-شیاد
آستین بالا زدن-آماده شدن-به کاری برخاستن-پا پیش گذاشتن

زیر دل زدن-تهوع آوردن

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس

بسیار دلواپس و نگران بودن

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن
با آب و تاب-با شرح و تفصیل

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

راه اندازی-راه انداختن

امن و امان(بدون بیم و هراس)

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

 

خسارت دیدن-زیان دیدن
جامه شور-رختشوی
آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

 

پا گرد-محل چرخیدن پله ها

چماق-چوبدست-گرز

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

 

خاله خرسه-دوست نادان

 

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

 

جِر انداختن کسی را-اوقات کسی را تلخ کردن-خشمگین کردن کسی

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

به جا آوردن-شناختن

بد قلق-بد عادت-بد ادا

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن
پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی
پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق
چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن
تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب
اَکه ننه-آدم آب‌زیرکاه

زکی-لفظی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

پس افتاده-بچه ی کسی

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

ریش شدن-ریش ریش شدن

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

 

جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت
خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار
چوغ-چوب

چشمداشت-توقع-انتظار
پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

 

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن
حجله خانه-اتاق شب زفاف
چندر غاز-پول بسیار کم

رودل-سنگینی معده

 

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)