برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 360

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

زرد گوش-بی رگ-ترسو

 

خورده برده-ملاخظه و پروا
اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

انگشت‌شمار-کم-معدود

بلا نسبت-دور از جانب شما

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

 

رنجیده شدن-آزرده خاطر شدن-آزرده دل شدن

رضا شدن-راضی شدن

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند

چشه ؟-او را چه شده ؟

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن
حاضر و آماده-آماده

ادرار بزرگ(مدفوع)

چَکی-وزن نکرده-یک جا

اَنَک کردن-تحقیر کردن-خجالت دادن
چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

اداره بازی(پرداختن بیش از حد به تشریفات زاید اداری)

 

 

 

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

 

 

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

زانو انداختن شلوار-کش آمدن پارچه ی شلوار در قسمت زانو

چتولی نشستن-جمع و جور نشستن

تر دماغ-سرحال-شنگول

خشکه پلو-کته

خواهر خوانده-دوست صمیمی

آش دهن سوزی نبودن(زیاد جالب نبودن، اهمیت زیادی نداشتن)
برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

آن‌کاره(اهل آن کار (کار بد))

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

 
آفتابه گرفتن-آفتابه برداشتن

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن
خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد
خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن
الانه(همین حالا، هم اکنون)

آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

 

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

حرف دهن خود را نفهمیدن-مزخرف گفتن-حرف بی ربط زدن

 

ذباله دانی-هر مکان کثیف-بی نظم و بی ارزش

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند
 

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن
از زورِ-از شدت-از بسیاری
پسکرایه-بخشی از کرایه ی حمل که در مقصد دریافت می شود

ته بساط-باقی مانده ی وسایل زندگی و کسب و کار

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

آتشِ بسته(طلا)
جمع و جور-منظم و مرتب
تک پران-زن نانجیب

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

زبان کسی گرفتن-لکنت زبان داشتن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

آب و گاوشان یکی بودن(شریک و همدست بودن)

جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید
ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

اینجانب(تعبیر گوینده یا نویسنده از خود)

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

 

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

 

 

دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن
دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن
آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

خرده بُرده-مشکل-اختلاف

بی ریخت کردن-کتک زدن

 

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

چسبیدن-لذت دادن

 

خر بی یال و دم-احمق-نادان
دود چراغ-کشیدن شیره

چشم انداز-منظره

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار
آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

چهار چوب-محدوده-قاب
راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است
رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

اُرد کسی را خواندن-به حرف کسی گوش کردن-اهمیت دادن

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار
جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن
بی سر و پا-پست-فرومایه

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

از سر نو(دوباره)

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن
چهار پادار-کسی که حیوانات باربر دارد و با آن ها کار می کند
 

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)
رد خور نداشتن-قطعی بودن-حتمی بودن-قابل رد نبودن

 

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

 

انسان بودن-شریف و درست بودن

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

پشت رو-وارونه

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

 
چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند
بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان
چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

 

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

 

 

زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی
تند نویس-کسی که سریع می نویسد
حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی
باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن

خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

چغلی کردن-شکایت کردن

پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن

زبان باز-کسی که با چرب زبانی به مقصود خود می رسد

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)

 
زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

خلاف شرع-ضد قانون شریعت
پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

تعلیمی-عصای کوچک

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

 

اصول دین پرسیدن-سوال‌پیچ کردن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

تِلِک و پِلِک-رخت و وسائل ناچیز خانه

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص

پدر سوختگی-بد سرشتی-زرنگی-رندی

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

 

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین
آب و تاب-تکلف-لفت و لعاب-تفصیل
 

تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

 

 

بر و بساط-زندگی و لوازم آن-مقدمات کار

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

 

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن
 

پوست پیازی-نازک و بی دوام

چله نشینی-خانه نشینی

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

تیار کردن-آماده کردن
پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

 

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است
 

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

دهنه ی کسی را کشیدن-جلو حرف زدن کسی را گرفتن
دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

 

احوال گرفتن-جویای حال شدن

 

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

دهن دره-خمیازه

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

چوب خوردن-تنبیه شدن

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

 

 

ته کشیدن-تمام شدن-به آخر رسیدن
زیرش زدن-زیر چیزی زدن
زردنبو-زردمبو
 

حبه کردن-دانه دانه کردن

ابوقراضه-ابوطیاره

دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق
زور-اجبار-الزام

اجاق‌کور(نازا، بی فرزند)

بند-ریسمان-طناب-رشته

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن
دستِ راست-سمت راست

دُم بریده-زرنگ و ناقلا-بدجنس
دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن
آهوی خاور(آفتاب)

جز جگر زده-نفرینی است به معنی دل سوخته بر اثر اندوه و مصیبت-گرفتار به بلا

اره دادن و تیشه گرفتن-جنگ و دعوا داشتن
خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن
از دست کسی در رفتن(کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن)

خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب
دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می‌گویند (یعنی می‌شنوم)

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

خفه خون-خفقان
جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن
دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

 

این خاکدان(دنیا)

تبرک کردن-با برکت ساختن-خجسته کردن
 

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

چوب خوردن-تنبیه شدن

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

 

تار-از محلی راندن

حیوونی-نگا. حیوانکی

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

 

آشغالی(سپور)

 

رو قوز آمدن-سر لج افتادن

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر
چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

با خدا-خداشناس-مومن

خاصه-هر چیز ممتاز و از جنس عالی

خاکه-خرده ی هر چیزی

 

دست کم-حداقل

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

تو زرد از آب درآمدن-بی ارزشی یا فساد چیزی آشکار شدن
آب به چشم آمدن(طمع کردن)
حساب خرده-اختلاف کوچک-خرده حساب-بدهکاری مختصر

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

باش !-نگاه کن-ببین

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

خوش وعده-آن که به وعده اش وفا می کند
چهار دیواری کسی نشست کردن-بدبخت شدن-از کار و زندگی ساقط شدن

حساب سوخته-بدهی قدیمی